ผลต่างระหว่างรุ่นของ "ทอกอนโทโมร์ ข่าน"

เนื้อหาที่ลบ เนื้อหาที่เพิ่ม
ไม่มีความย่อการแก้ไข
Miwako Sato (คุย | ส่วนร่วม)
ไม่มีความย่อการแก้ไข
บรรทัด 1:
{{issues|ปรับภาษา=yes|ต้องการอ้างอิง=yes}}
{{Infobox royalty
| name=ทอคอน ตีมูร์
| title=[[จักรพรรดิ]]แห่ง[[ราชวงศ์หยวน]]<br>[[ข่าน]]แห่ง[[จักรวรรดิมองโกล]]
| image= Yuan Huizong.jpg
| caption= ภาพวาดของจักรพรรดิหยวนฮุ่ยจงยฺเหวียนฮุ่ยจง
| reign=19 กรกฎาคม ค.ศ. 1333 – 23 พฤษภาคม ค.ศ. 1370 {{อายุปีและวัน|1333|07|19|1370|05|23}}
| coronation=19 กรกฎาคม ค.ศ. 1333
| succession=จักรพรรดิแห่งราชวงศ์หยวน
| given name=ทอคอน ตีมูร์
| full name=
| full name=ภาษามองโกเลีย: ᠲᠤᠭᠬᠣᠣᠨᠲᠥᠮᠥᠷ<br>ภาษาจีน: 妥懽帖睦尔<br>Ukhaghatu Khan Toghon Temür
| temple name=ฮุ่ยจง (惠宗)
| posthumous name=
| posthumous name='''Short:''' ซุ่นตี้ (順帝) <ref>The posthumous name Shundi was given by the Ming Dynasty.</ref><br>'''Full:''' Emperor Xuanren Pu Xiao (宣仁普孝皇帝)
| era dates=Zhishun (至順 Zhìshùn) 1333<br>Yuantong (元統 Yuántǒng) 1333–1335<br>Zhiyuan (至元 Zhìyuán) 1335–1340<br>Zhizheng (至正 Zhìzhèng) 1341–1370
| predecessor=[[จักรพรรดิหยวนหนิงจงยฺเหวียนหนิงจง|รินชินบาล ข่านยฺเหวียนหนิงจง]]
| successor=[[จักรพรรดิยฺเหวียนเจาจง|ยฺเหวียนเจาจง]]
| successor=[[Biligtü Khan Ayushiridara|Biligtü]]
| heir= [[จักรพรรดิยฺเหวียนเจาจง|ยฺเหวียนเจาจง]]
| heir= อายูร์ชีรีดาร์
| spousequeen=[[ต๋าน่าชือหลี่]], [[จักรพรรดินีคี|คี]]
| queen=[[ทานาชีรี]]
| spouse=
| spouse=[[จักรพรรดินีคี]]
| spouse-type=Consort
| house=[[เป่ย์เอ๋อร์จื่อจิน]]
| house=[[Borjigin]]
| dynasty = [[ราชวงศ์หยวน|หยวน]] (ยฺเหวียน)
| house-type= ราชสกุล
| royal anthem=There is only god in heaven and only one lord Chingis khaan on earth.
| father=[[จักรพรรดิหยวนหมิงจงยฺเหวียนหมิงจง|ยฺเหวียนหมิงจง]]
| mother=นางไมไลตีแห่งไม่ไหลตี๋แห่ง[[เผ่าคาร์ลุก]]
| birth_date=25 พฤษภาคม ค.ศ. 1320
| death_date=23 พฤษภาคม ค.ศ. 1370 (50 พรรษา)
เส้น 29 ⟶ 30:
| place of burial=
}}
 
'''สมเด็จพระจักรพรรดิหยวนฮุ่ยจง''' ([[ภาษาจีน]]: 惠宗 Huizong; [[ค.ศ. 1320]] - [[ค.ศ. 1370]]) หรือ '''สมเด็จพระจักรพรรดิทอคอนเตมูร์''' ([[ภาษามองโกล]]: Toghon Temür) จักรพรรดิจีนแห่งราชวงศ์มองโกล องค์ที่ 12 และองค์สุดท้ายของ[[ราชวงศ์หยวน]] ใน[[ค.ศ. 1370]] [[จูหยวนจาง]] ผู้นำ[[กบฏโพกผ้าแดง]] (Red Turban Rebellion) นำทัพเข้าบุกยึดนครต้าตูหรือ[[ปักกิ่ง]]อันเป็นราชธานีของราชวงศ์หยวน เป็นเหตุให้พระจักรพรรดิทอคอนเตมูร์ต้องทรงหลบหนีออกจากเมือง เป็นการสิ้นสุดราชวงศ์หยวนที่ปกครองประเทศจีนมาเป็นเวลากว่า 90 ปี
'''ยฺเหวียนฮุ่ยจง''' ({{zh|c=元惠宗|p=Yuán Huìzōng}}; 25 พฤษภาคม ค.ศ. 1320 – 23 พฤษภาคม ค.ศ. 1370) หรือ '''ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์''' ({{zh|c=妥懽貼睦爾|p=Tuǒhuān Tiēmùěr}}; {{lang-roman|Toghon Temür}}) สิ้นพระชนม์แล้วได้พระนามว่า '''ยฺเหวียนชุ่นตี้''' ({{zh|c=元順帝|p=Yuán Shùndì}}) เป็นจักรพรรดิจีนแห่ง[[ราชวงศ์หยวน]] (ยฺเหวียน)
 
'''สมเด็จพระจักรพรรดิหยวนฮุ่ยจง'''ใน ([[ภาษาจีน]]: 惠宗 Huizong; [[ค.ศ. 1320]] -1370 [[ค.ศ.จู 1370ยฺเหวียนจาง]]) หรือ '''สมเด็จพระจักรพรรดิทอคอนเตมูร์''' ([[ภาษามองโกล]]: Toghon Temür{{zh|c=朱元璋|p=}}) จักรพรรดิจีนแห่งราชวงศ์มองโกล องค์ที่ 12 และองค์สุดท้ายของ[[ราชวงศ์หยวน]] ใน[[ค.ศ. 1370]] [[จูหยวนจาง]] ผู้นำ[[กบฏโพกผ้าแดง]] (Red Turban Rebellion) นำทัพเข้าบุกยึดนครต้าตูหรือ[[ปักกิ่ง]]อันเป็นราชธานีของราชวงศ์หยวน เป็นเหตุให้พระจักรพรรดิทอคอนเตมูร์ยฺเหวียนฮุ่ยจงต้องทรงหลบหนีออกจากเมือง เป็นการสิ้นสุดราชวงศ์หยวนที่ปกครองประเทศจีนมาเป็นเวลากว่า 90 ปี
 
== วัยเยาว์ ==
ใน[[ ค.ศ. 1316]] เจ้าชายคูซาลา (Kuśala) เจ้าชายแห่งราชวงศ์หยวน หลบหนีภายทางการเมืองมายัง[[จักรวรรดิข่านจักกาไท]] (Chagatai Khanate) อันเป็นอาณาจักรของชนชาติมองโกลในภูมิภาคเอเชียกลาง ซึ่งเจ้าชายคูซาลาได้พบกับนางไมไลตี (Mailaiti) บุตรสาวของหัวหน้าเผ่าคาร์ลุก (Karluks) และได้ให้กำเนิดพระโอรสพระนามว่า '''เจ้าชายทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ ''' (Toghon Temür) ใน[[ ค.ศ. 1320]] หลังจากให้กำเนิดเจ้าชายทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ เพียงไม่นานนางไมไลตีก็เสียชีวิต
 
เหตุการณ์ทางฝ่ายเมืองต้าตู ใน[[ ค.ศ. 1328]] เจ้าชายทูคเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ (Tugh Temür) ผู้เป็นพระอนุชาของเจ้าชายคูซาลา สามารถเข้ายึดบัลลังก์ราชวงศ์หยวนได้ด้วยการสนับสนุนของขุนพลเอลเตมูร์ (El Temür) และบายันแห่งเมอร์กิต (Bayan of the Merkit) เจ้าชายทูคเตมือร์ขึ้นครองราชสมบัติเป็น[[จักรพรรดิหยวนยฺเหวียนเหวินจง]] ([[ภาษาจีน]]: 文宗 Wenzong) และอัญเชิญพระเชษฐาเจ้าชายกูซาลาเสด็จนิวัตินครต้าตู เจ้าชายคูซาลาจึงเสด็จกลับต้าตูพร้อมกับเจ้าชายทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ พระโอรส แต่ได้นำกองทัพจากอาณาจักรจักกาไทมาด้วย เจ้าชายคูซาลานำทัพเข้ายึดนครต้าตูจากพระอนุชาใน[[ ค.ศ. 1329]] และขึ้นครองราชสมบัติแทนเป็น[[จักรพรรดิหยวนหมิงจงยฺเหวียนหมิงจง]] ([[ภาษาจีน]]: 明宗 Mingzong) จักรพรรดิหยวนยฺเหวียนหมิงจงอยู่ในราชสมบัติได้เพียงแปดเดือนก็ถูกเอลเตมือร์วางยาพิษปลงพระชนม์สวรรคต จักรพรรดิเหวินจงทูคเตมูร์พระอนุชาได้ราชบัลลังก์กลับคืนมาอีกครั้ง ส่งผลให้เจ้าชายทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ พระชนมายุเพียงเก้าพระชันษาต้องถูกเนรเทศไปยัง[[อาณาจักรโครยอ]] (Goryeo) และต่อมาก็ถูกโยกย้ายไปยัง[[มณฑลกวางสี]]
 
พระจักรพรรดิเหวินจงทูคเตมูร์สวรรคตใน[[ ค.ศ. 1332]] ก่อนจะสวรรคตจักรพรรดิเหวินจงทรงรู้สึกผิดต่อพระเชษฐาจักรพรรดิหมิงจงคูซาลา จึงมีพระราชโองการให้พระโอรสของจักรพรรดิหมิงจงสืบทอดราชบัลลังก์ต่อจากพระองค์ (แม้ว่าจักรพรรดิเหวินจงจะทรงมีพระโอรสอยู่แล้วคือ เจ้าชายเอลเตกูส (El Tegus) ) ซึ่งเป็นที่คัดค้านของเอลเตมือร์เนื่องจากตนเป็นผู้ปลงพระชนม์ชีพพระจักรพรรดิหมิงจง เกรงว่าถ้าพระโอรสของจักรพรรดิหมิงจงได้ขึ้นครองราชย์แล้วตนเองจะถูกลงโทษ อย่างไรก็ตามด้วยการสนับสนุนของไทเฮาพุดาชีรี (Budashiri) พระจักรพรรดินีในจักรพรรดิเหวินจง และเนื่องจากเจ้าชายทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ ทรงถูกเนรเทศอยู๋ในดินแดนห่างไกล ราชสำนักจึงยกเจ้าชายรินชินบาล (Rinchinbal) พระอนุชาต่างมารดาของเจ้าชายทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ พระชนมายุเพียงหกพระชันษาขึ้นครองราชสมบัติเป็น [[จักรพรรดิหยวนหนิงจงยฺเหวียนหนิงจง]] ([[ภาษาจีน]]: 寧宗 Ningzong) แต่ทว่าพระจักรพรรดิหนิงจงรินชินบาลอยู๋ในราชสมบัติได้เพียงสองเดือนก็ประชวรสวรรคต ไทเฮาพุดาชีรีจึงมีพระราชเสาวนีย์ให้เจ้าชายทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ ทรงกลับมาครองราชย์เป็น '''พระจักรพรรดิทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์''' ในที่สุดใน[[ ค.ศ. 1332]]
 
== รัชสมัย ==
พระจักรพรรดิทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ ขึ้นครองราชสมบัติด้วยพระชนมายุเพียงสิบสามพระชันษา จึงจำต้องมีผู้สำเร็จราชการแทนคือไทเฮาพูดาชีรีและเอลเตมือร์ ในฐานะผู้สำเร็จราชการแทนเอลเตมือร์มีอำนาจมากมายล้นฟ้า จักรพรรดิทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ ทรงอภิเษกกับพระจักรพรรดินีทานาชีรี (Danashiri) ซึ่งเป็นธิดาของเอลเตมือร์ และเนื่องจากจักรพรรดิยังทรงไม่มีพระโอรส เอลเตมือร์จึงพลักดันให้พระจักรพรรดิทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ ทรงแต่งตั้งเจ้าชายเอลเตกูส พระโอรสของพระจักรพรรดิเหวินจงทูคเตมูร์ เป็น''ไท่จื่อ''หรือเจ้าชายรัชทายาท ในปีต่อมา[[ ค.ศ. 1333]] เอลเตมูร์ถึงแก่อสัญกรรม อำนาจจึงถูกถ่ายทอดให้แก่ทังกีช (Tangkish) ผู้เป็นบุตรชาย ใน[[ ค.ศ. 1335]] ทังกีชก่อการกบฏหมายจะยึดราชบัลลังก์มาให้แก่เจ้าชายรัชทายาทเอลเตกูส แต่ขุนพลบายันแห่งเมอร์กิตได้ให้การสนับสนุนจักรพรรดิทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ และยกทัพเจ้าปราบกบฏของทังกีชได้สำเร็จ ทังกีชถูกประหารชีวิตและจักรพรรดินีทานาชีรีถูกปลดจากตำแหน่งและเนรเทศ ต่อมาภายหลังบายันแห่งเมอร์กิตได้ส่งคนไปลอบวางยาพิษปลงพระชนม์อดีตพระจักรพรรดินีทานาชีรีสิ้นพระชนม์
 
ผลงานการปราบกบฏของทังกีชในค.ศ. 1335 โดยขุนพลบายันแห่งเมอร์กิต ทำให้บายันขึ้นมามีอำนาจสูงสุดในราชสำนักหยวนยฺเหวียน ช่วงเวลาแห่งการปกครองของบายันนั้นเป็นช่วงเวลาแห่งการกดขี่สำหรับชาวจีน ด้วยเหตุที่บายันมีความเห็นว่าราชสำนักหยวนยฺเหวียนในขณะนั้นถูกอิทธิพลของวัฒนธรรมจีนเข้าครอบงำและกำลังจะสูญเสียวิถีชีวิตอย่างชาวมองโกลไป บายันแห่งเมอร์กิตจึงมีนโยบายลดบทบาทของวัฒนธรรมจีนลง โดยการยกเลิกการสอบ[[จอหงวน]] (ซึ่งได้รับการฟื้นฟูขึ้นมาในสมัยของ[[จักรพรรดิหยวนยฺเหวียนเหรินจง]]) นโยบายแบ่งแยกชนชาติระหว่างชาวมองโกลและชาวจีน โดยการห้ามชาวจีนเรียนรู้ภาษามองโกล และห้ามชาวมองโกลเรียนรู้ภาษาจีน จนถึงขั้นมีการเสนอให้สังหารชาวจีนห้าแซ่ ได้แก่ แซ่จาง แซ่หวัง แซ่หลิว แซ่หลี่ และแซ่เจ้า ไปทั้งหมดเพื่อป้องกันการกบฏ แม้ว่านโยบายนี้จักรพรรดิทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ จะทรงไม่เห็นด้วยก็ตาม [[ค.ศ. 1339]] บายันได้รับการแต่งตั้งเป็นอัครเสนาบดี มีอำนาจล้นฟ้าอีกเช่นกัน พระจักรพรรดิทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ เกรงว่าบายันจะเป็นภัยต่อพระองค์เอง จึงทรงสมคบคิดกับ[[ทอคตอ]] (Toghto) ผู้เป็นหลานชายของบายัน ทำการยึดอำนาจมาจากบายันและสังหารบายันไปใน[[ค.ศ. 1340]]
 
=== การปกครองของทอคตอ ===
เนื่องจากจักรพรรดิทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ ทรงไม่ใส่พระทัยในกิจการบ้านเมืองเท่าใดนัก อำนาจการปกครองทั้งหลายจึงตกอยู่แก่ทอคตอ ทอคตอมีนโยบายที่ตรงข้างกับบายันแห่งเมอร์กิต คือมีนโยบายส่งเสริมวัฒนธรรมจีนโดยการรวบรวมหนังสือเกี่ยวกับประวัติศาสตร์และวรรณกรรมจีน รวมทั้งหลักปรัชญา[[ขงจื้อ]]
 
ใน[[ ค.ศ. 1340]] พระจักรพรรดิทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ มีพระชนมายุมากเพียงพอที่จะว่าราชการได้โดยที่ไม่จำเป็นต้องมีผู้สำเร็จราชการแทน จักรพรรดิทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ จึงทรงเริ่มทำการแก้แค้นให้แก่พระบิดาคือจักรพรรดิหมิงจงกูซาลา โดยการปลดพระป้ายวิญญาณของจักรพรรดิเหวินจงทูคเตมูร์พระปิตุลาออกจากศาลบรรพกษัตริย์ ปลดไทเฮาพูดาชีรีออกจากตำแหน่งและเนรเทศออกจากพระราชวัง ซึ่งต่อมาไม่นานอดีตไทเฮาก็สิ้นพระชนม์ รวมทั้งปลดเจ้าชายเอลเตกูสออกจากตำแหน่งรัชทายาทและเนรเทศออกจากพระราชวังเช่นกัน ระหว่างที่เสด็จเนรเทศออกไปนั้นพระจักรพรรดิก็ทรงส่งคนไปทำการปลงพระชนม์อดีตเจ้าชายรัชทายาทเอลเทกูสสิ้นพระชนม์
 
ใน[[ ค.ศ. 1340]] เช่นกัน พระสนมชาวเกาหลีตระกูลคี ซึ่งเป็นพระสนมองค์โปรด ได้ประสูติพระโอรสพระองค์แรก พระนามว่าเจ้าชาย[[อายูร์ชีรีดาร์อ้ายโหยวฉือหลี่ต๋าล่า]] (Ayurshiridar) ทำให้พระจักรพรรดิทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ ทรงโปรดปรานพระสนมแซ่คีมากขึ้นไปอีก จนมีการแต่งตั้งให้พระสนมคีเป็น พระจักรพรรดินีโอลเจย์คูตูค (Öljei Khutugh) หรือ [[จักรพรรดินีคี]] ([[ภาษาจีน]]: 奇皇后; [[ภาษาเกาหลี]]:기황후) แม้ว่าจักรพรรดิทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ จะทรงมีจักรพรรดินีอยู่แล้วก็ตาม ทำให้ในขณะนั้นราชวงศ์หยวนจึงมีพระจักรพรรดินีพร้อมกันสองพระองค์
 
กลุ่มของชาวจีนผู้เลื่อมใสใน[[ลัทธิบัวขาว]]และมีแนวคิดต่อต้านการปกครองของชาวมองโกล รวมตัวกันขึ้นเป็นกบฏโพกผ้าแดง ([[ภาษาจีน]]: 紅巾軍 Hóngjīnjūn) ซึ่งปะทุขึ้นครองแรกที่เมืองอิงโจว ([[ภาษาจีน]]: Yingzhou) มีผู้นำได้แก่ ฮั่น หลินเอ๋อเอ๋อร์ ([[ภาษาจีน]]: 韓林兒 Han Lin'er) และหลิวฟุตง ฝูทง ([[ภาษาจีน]]: 劉福通 Liu Futong) ใน[[ ค.ศ. 1351]] จากนั้นกบฏโพกผ้าแดงจึงขยายตัวขึ้นมีชาวจีนเข้าร่วมมากมายตลอดจนทั้งภูมิภาคจีนตอนเหนือ ทอคตอจึงนำกองทัพเข้าปราบกบฏในช่วง[[ค.ศ. 1352]]-[[ค.ศ. 1352–1354]] ใช้เวลาถึงสามปีในการปราบกบฏโพกผ้าแดงจนหมดสิ้นไป แต่ยังคงหลงเหลือกลุ่มกบฏโพกผ้าแดงในทางตอนใต้ของจีนซึ่งคอยหาทางโจมตีนครต้าตูจากทางทะเลอยู่เสมอ
 
=== การชิงบัลลังก์ของเจ้าชายอายูร์ชีรีดาร์อ้ายโหยวฉือหลี่ต๋าล่า ===
[[ค.ศ. 1353]] พระจักรพรรดินีตระกูลคีได้ร่วมมือกับขุนนางมองโกลชื่อว่า ฮามา (Hama) ทำการโน้มน้าวให้พระจักรพรรดิทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ ทรงแต่งตั้งเจ้าชายอายูร์ชีรีดาร์ให้เป็นอ้ายโหยวฉือหลี่ต๋าล่าให้เป็น''ไท่จื่อ''หรือเจ้าชายรัชทายาท แต่ถูกคัดค้านโดยอัครเสนาบดีโทคโตคา ทำให้จักรพรรดินีคีทรงพิโรธและสมคบคิดกันกับฮามาสร้างข้อกล่าวหาการทุจริตฉ้อราชย์บังหลวงให้แก่ทอคตอ เป็นเหตุให้ทอคตอถูกปลดจากตำแหน่งอัครเสนาบดีและถูกเนรเทศไป[[มณฑลยูนนาน]]ใน[[ค.ศ. 1354]] และเจ้าชายอายูร์ชีรีดาร์อ้ายโหยวฉือหลี่ต๋าล่าได้รับการแต่งตั้งให้เป็นเจ้าชายรัชทายาทในที่สุด โดยมีฮามาเป็นผู้กุมอำนาจในราชสำนักหยวนคนใหม่ยฺเหวียนคนใหม่ ฮามาวางแผนการก่อกบฏปลดพระจักรพรรดิทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ และยกเจ้าชายรัชทายาทอายูร์ชีรีดาร์อ้ายโหยวฉือหลี่ต๋าล่าเป็นพระจักรพรรดิองค์ใหม่ใน[[ ค.ศ. 1356]] แต่ไม่สำเร็จ ฮามาถึงถูกเนรเทศออกจากราชสำนักไปในที่สุด
 
ใน[[ ค.ศ. 1364]] เจ้าชายรัชทายาทอายูร์ชีรีดาร์อ้ายโหยวฉือหลี่ต๋าล่าทรงวางแผนก่อการกบฏล้มราชบัลลังก์ของพระบิดา แต่ทว่าพอดลัดเตมูร์ (Bolad Temür) ขุนนางผู้จงรักภัคดีต่อพระจักรพรรดิทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ ได้ยกทัพเข้าต่อต้านเจ้าชายรัชทายาทอายูร์ชีรีดาร์อ้ายโหยวฉือหลี่ต๋าล่าและยึดนครต้าตูไว้ เจ้าชายอายูร์ชีรีดาร์อ้ายโหยวฉือหลี่ต๋าล่าทรงหลบหนีไปยัง[[มณฑลเหอหนาน]]เพื่อขอความช่วยเหลือจากขุนพลโคเกเตมูร์ (Köke Temür) เคอเกเตมือร์ยกทัพเข้ายึดนครต้าตูคืนให้แก่เจ้าชายอายูร์ชีรีดาร์อ้ายโหยวฉือหลี่ต๋าล่า จักรพรรดิทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ ส่งคนไปทำการลอบสังหารพอดลัดเตมูร์เป็นเหตุให้โคเกเตมือร์มีชัยชนะเข้ายึดเมืองต้าตูได้ เจ้าชายอายูร์ชีรีดาร์อ้ายโหยวฉือหลี่ต๋าล่าทรงบังคับให้จักรพรรดิทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ พระบิดาสละราชบัลลังก์ ซึ่งจักรพรรดิทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ ทรงไม่ยอมแต่มอบตำแหน่งทางทหารให้แก่พระโอรสจนเป็นที่พอพระทัยทั้งสองฝ่าย
 
== การสิ้นสุดของราชวงศ์หยวน ==
ใน[[ ค.ศ. 1368]] ขุนพลชาวจีนชื่อว่า จูหยวนจาง ([[ภาษาจีน]]: 朱元璋 Zhu Yuanzhang)ยฺเหวียนจาง ได้ก้าวขึ้นมาเป็นผู้นำของกลุ่มกบฏโพกผ้าแดงและรวบรวมดินแดนบริเวณลุ่ม[[แม่น้ำแยงซี]]เข้ามาในอาณัตของตนแล้วนั้น ได้ทำการปราบดาภิเษกก่อตั้ง[[ราชวงศ์หมิง]] (Ming dynasty) ขึ้นที่เมือง[[นานกิง]]อันเป็นฐานที่มั่นของจูหยวนจางยฺเหวียนจาง โดยมีพระนามว่า พระจักรพรรดิหงหวู่ (Hongwu Emperor)อู่ จากนั้นในปีเดียวกันได้ยกทัพเข้ายึดนครต้าตูอันเป็นราชธานีของราชวงศ์หยวนได้สำเร็จ พระจักรพรรดิทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ พร้อมด้วยพระโอรสเจ้าชายอายูร์ชีรีดาร์อ้ายโหยวฉือหลี่ต๋าล่าเสด็จหลบหนีไปยังเมืองซ่างช่างตู ([[ภาษาจีน]]: 上都 Shangdu) ราชธานีฝ่ายเหนือของราชวงศ์หยวน ใน[[ ค.ศ. 1370]] กองทัพราชวงศ์หมิงเข้ายึดเมืองซ่างช่างตู ทำให้จักรพรรดิทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ ต้องเสด็จหนีอีกครั้งพร้อมกับพระโอรสไปยังเมืองอิงชาง ([[ภาษาจีน]]: 應昌 Yingchang; อยู่ในเขต[[มองโกเลียใน]]ในปัจจุบัน) ซึ่งในปีนั้นเองพระจักรพรรดิทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ ประชวรสวรรคตที่เมืองอิงชาง พระชนมายุห้าสิบชันษา
 
ตลอด 37 ปีแห่งการครองราชย์ทรงได้รับการต่อต้านอย่างหนักจาก[[ชาวจีน]] เนื่องจากเศรษฐกิจของจีนในยุคนั้นตกต่ำอย่างหนัก และชาวจีนเห็นว่าชาว[[มองโกล]]เป็นชาวต่างชาติ ประกอบกับราชสำนักเริ่มอ่อนแอลง ชาวจีนจึงก่อการกบฏไปทั่วโดยเฉพาะ[[มณฑล]]ทางใต้
โดยเฉพาะ[[มณฑล]]ทางใต้
 
หลังจากที่พระจักรพรรดิทอคอนเตมูร์ถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ สวรรคตได้ไม่นานในปีเดียวกันเมืองอิงชางก็ตกเป็นของราชวงศ์หมิง เจ้าชายอายูร์ชีรีดาร์อ้ายโหยวฉือหลี่ต๋าล่าพระโอรสเสด็จหนีไปยังเมือง[[คาราโครุม]] (Karakorum) ก่อตั้ง[[ราชวงศ์หยวนเหนือ]] พระจักรพรรดิหงหวู่ถวายพระนามแด่พระจักรพรรดิทอคอนเตมูร์ว่าถั่วฺฮวัน เทียมู่เอ่อร์ ว่า '''พระจักรพรรดิซุ่นตี้ชุ่นตี้''' ([[ภาษาจีน]]: 順帝 Shundi) ในขณะที่ราชสำนักหยวนเหนือถวายพระนามว่า '''พระจักรพรรดิฮุ่ยจง'''
 
== พระราชวงศ์ ==
* พระราชบิดา: พระ[[จักรพรรดิหยวนหมิงจงยฺเหวียนหมิงจง]] ([[ภาษาจีน]]: 明宗 Mingzong) คูซาลา ([[ภาษามองโกล]]: Kuśala)
* พระราชมารดา: นางไมไลตีไม่ไหลตี๋ (Mailaiti, [[ภาษาจีน]]: 邁來迪; Mailaiti) แห่งเผ่าคาร์ลุก (Karluk) เสียชีวิต [[ค.ศ. 1320]]
* พระอนุชา: พระ[[จักรพรรดิหยวนหนิงจงยฺเหวียนหนิงจง]] ([[ภาษาจีน]]: 寧宗 Ningzong) รินชินบาล ([[ภาษามองโกล]]: Rinchinbal)
* พระจักรพรรดินี:
** พระจักรพรรดินีทานาชีรี ([[ภาษาจีน]]: 答納失里; [[ภาษามองโกล]]: Danashiri) แห่งเผ่าคิปชัก (Kipchak) ธิดาของเอลเตมูร์ (El Temür) อภิเษกเมื่อ[[ ค.ศ. 1333]] ถูกปลดจากตำแหน่งและปลงพระชนม์เมื่อ[[ ค.ศ. 1335]]
** พระจักรพรรดินีบายันคูตูค ([[ภาษาจีน]]: 伯顏忽都; [[ภาษามองโกล]]: Bayan Khutugh; ค.ศ. 1324 - 1365) แห่งเผ่าคุงกีรัต (Khunggirad) ธิดาของพอดลัดเตมูร์ (Bolad Temür)
** พระ[[จักรพรรดินีคี]] ([[ภาษาจีน]]: 奇皇后; [[ภาษาเกาหลี]]:기황후) หรือ พระจักรพรรดินีโอลเจย์คูตูค ([[ภาษาจีน]]: 完者忽都; [[ภาษามองโกล]]: Öljei Khutugh; ค.ศ. 1315 - 1369) ชาวเกาหลี
* พระโอรส:
** พระจักรพรรดิหยวนเจ้าจงยฺเหวียนเจ้าจง ([[ภาษาจีน]]: 昭宗 Zhaozong) อายูร์ชีรีดาร์อ้ายโหยวฉือหลี่ต๋าล่า ([[ภาษามองโกล]]: Ayurshiridar; ค.ศ. 1340 - 1379) แห่งราชวงศ์หยวนเหนือ พระโอรสของพระจักรพรรดินีคี
** พระจักรพรรดิหยวนเทียนหยวนตี้ยฺเหวียนเทียนยฺเหวียนตี้ ([[ภาษาจีน]]: 天元帝 Tianyuandi) โทกูสเตมูร์ ([[ภาษามองโกล]]: Tögüs Temür; ค.ศ. 1342 - 1388) แห่งราชวงศ์หยวนเหนือ ไม่ทราบพระมารดา
 
== อ้างอิง ==
เส้น 82 ⟶ 85:
{{เริ่มกล่อง}}
{{สืบตำแหน่ง
| ก่อนหน้า = [[จักรพรรดิหยวนหนิงจงยฺเหวียนหนิงจง]]‎
| ตำแหน่ง = [[จักรพรรดิจีน]]
| ราชวงศ์ = ราชวงศ์หยวน
| ปี = [[พ.ศ. 1876]] - [[พ.ศ. 1913]]1333–1368
| ถัดไป = [[จักรพรรดิหงหวู่อู่]]<br> (ราชวงศ์หมิง)
}}{{จบกล่อง}}
{{จักรพรรดิราชวงศ์หยวน}}
{{birth|1320}}{{death|1370}}
 
[[หมวดหมู่:บุคคลที่เกิดในปี พ.ศ. 1863]]
[[หมวดหมู่:ข่านแห่งมองโกล]]
[[หมวดหมู่:จักรพรรดิราชวงศ์หยวน]]