ผลต่างระหว่างรุ่นของ "พระยาสุมังคละโพธิสัตว์"

พระยาแสนสุรินทร์ลือชัยมีชื่อเดิมอย่างไรไม่ปรากฏหลักฐาน แต่ทราบว่าจัน เกิดเมื่อ [[พ.ศ. 2055]] ในสกุลนายบ้านแห่งหนึ่งในเขต[[เมืองหนองคาย]]ซึ่งขณะนั้นเป็นขอบขัณฑสีมาของ[[ราชอาณาจักรล้านช้าง]] เป็นคนที่เฉลียวฉลาดและกล้าหาญมาก เริ่มเข้ารับราชการในรัชกาล[[พระเจ้าโพธิสารราช]] จนได้อยู่ในตำแหน่งพระยายศลือเกียรติ์และพระยาแสนเมืองในรัชสมัย[[พระเจ้าไชยเชษฐาธิราช]] ในคราวสงครามพระเจ้าไชยเชษฐาธิราชร่วมมือกับ[[สมเด็จพระมหินทราธิราช]]แห่ง[[กรุงศรีอยุธยา]]ตี[[เมืองพิษณุโลก]] (อันเนื่องจากกรณี[[พระเทพกษัตรีย์]]) พระยาแสนสุรินทร์ลือชัยผู้นี้ก็ได้เข้าร่วมทัพในสงครามครั้งนี้ด้วย

เมื่อพระเจ้าไชยเชษฐาธิราชหายสาบสูญไปใน [[พ.ศ. 2114]] พระยาแสนสุรินทร์ลือชัยได้ขัดแย้งกับพระยาจันทสีหราช ซึ่งเป็นเสนาบดีคนสำคัญอีกคนหนึ่ง เนื่องจากต่างฝ่ายต่างต้องการเป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์[[พระหน่อแก้วกุมาร]] พระราชโอรสที่เหลืออยู่ของพระเจ้าไชยเชษฐาธิราช จนก่อสงครามกลางเมืองขึ้น ผลปรากฏว่าฝ่ายพระยาแสนสุรินทร์ลือชัยเป็นฝ่ายชนะและได้สถาปนาตัวเองเป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ (แต่นักประวัติศาสตร์จัดให้เป็นกษัตริย์องค์หนึ่งด้วย) มีพระนามว่า '''"พระสุมังคละโพธิสัตว์อัยการาชา"''' ในปี พ.ศ. 2115 ขณะมีอายุได้ 60 ปี แต่คนทั่วไปเรียกว่า "พระเจ้าปู่หลาน"

เหตุที่พระยาแสนสุรินทร์ลือชัยใช้นามข้างต้นนี้ นักประวัติศาสตร์สันนิษฐานจากพระนามเพราะว่าพระยาแสนสุรินทร์ฯ น่าจะมีความสัมพันธ์กับพระหน่อแก้วกุมารในฐานะ พระอัยกา (ตา) เนื่องจากเป็นไปได้ว่าพระยาแสนสุรินทร์ลือชัยได้ถวายลูกสาวของตนให้เป็นพระสนมของพระเจ้าไชยเชษฐาธิราช

เมื่อกองทัพพม่าถอนทัพกลับไปแล้ว พระสุมังคละโพธิสัตว์อัยการาชาจึงออกจากป่ามาเข้าร่วมกับพระมหาอุปราชวรวังโส แต่กลับถูกพระมหาอุปราชวรวังโสจับตัวส่งไปให้[[อาณาจักรหงสาวดี]]แทน ซึ่งทางฝ่ายหงสาวดีก็ก็ให้การดูแลรับรองพระองค์เป็นอย่างดี ตราบจนกระทั่งเมื่อเกิดเหตุวุ่นวายในอาณาจักรล้านช้างจนทำให้พระมหาอุปราชาวรวังโสสิ้นพระชนม์ใน [[พ.ศ. 2123]] [[พระเจ้าหงสาวดีนันทบุเรง]]จึงส่งตัวพระสุมังคละโพธิสัตว์อัยการาชาให้กลับมาปราบปรามเหตุวุ่นวายและปกครองอาณาจักรล้านช้างอีกครั้ง โดยมีกองทัพพม่าคอยกำกับดูแลด้วย ในครั้งนี้พระองค์อยู่ในราชสมบัติต่อมาเพียง 2 ปีก็สวรรคตใน [[พ.ศ. 2125]]

* สุรศักดิ์ ศรีสำอาง. '''ลำดับกษัตริย์ลาว.''' พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: สำนักโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2545.