ผลต่างระหว่างรุ่นของ "ประเทศเม็กซิโก"
เนื้อหาที่ลบ เนื้อหาที่เพิ่ม
แทนที่ข้อความทั้งหมดด้วย "ด" |
Darth Prin (คุย | ส่วนร่วม) ย้อนการลบทิ้ง |
||
บรรทัด 1:
{{กล่องข้อมูล ประเทศ
| native_name = Estados Unidos Mexicanos {{es icon}}
| conventional_long_name = สหรัฐเม็กซิโก
| common_name = เม็กซิโก
| image_flag = Flag_of_Mexico.svg
| image_coat = Coat of arms of Mexico.svg
| symbol_type = ตราแผ่นดิน
| map_width = 220px
| image_map = Mexico (orthographic projection).svg
| national_anthem = [[Himno Nacional Mexicano]]
| national_motto = ไม่มี
| official_languages = [[ภาษาสเปน]]
| languages_type = ภาษาประจำชาติ
| languages = [[ภาษาสเปน]]และภาษาของชนพื้นเมืองอีก 62 ภาษา<ref name="ofc_lang">[http://www.cdi.gob.mx/index.php?id_seccion=90 Comision Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indigenas. CDI. México] {{es icon}}</ref>
| capital = [[เม็กซิโกซิตี]]
| latd = 19 | latm = 03 | latNS =N | longd = 99 | longm = 22 | longEW = W
| government_type = [[สหพันธ์]][[สาธารณรัฐ]][[ระบบประธานาธิบดี]]
| leader_title1 = [[ประธานาธิบดีแห่งสหรัฐเม็กซิโก|ประธานาธิบดี]]
| leader_name1 = [[เอนริเก้ นีเอโต|เอนริเก้ เปนา นีเอโต]] <ref>http://www.dailynews.co.th/world/169959</ref>
| largest_city = เม็กซิโกซิตี
| area_km2 = 1,972,550 <!-- see http://worldatlas.com/webimage/countrys/namerica/mx.htm -->
| area_sq_mi = 761,606 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
| area_rank = 14
| area_magnitude = 1 E12
| percent_water = ร้อยละ 2.5
| population_estimate = 111,211,789 คน<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mx.html |title=CIA - The World Factbook - Mexico |publisher=Cia.gov |date= |accessdate=2009-11-04}}</ref>
| population_estimate_year = 2551
| population_estimate_rank = 11
| population_census = 103,263,388 คน
| population_census_year = 2548
| population_density_km2 = 55 คน
| population_density_sq_mi = 142 คน<!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
| population_density_rank = 142
| GDP_PPP_year = 2552
| GDP_PPP = 1.563 ล้านล้าน[[ดอลลาร์สหรัฐ]]<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2001rank.html CIA World Factbook GDP PPP] {{en icon}}</ref>
| GDP_PPP_rank = 11
| GDP_PPP_per_capita = 14,534 ดอลลาร์สหรัฐ<ref name=imf2>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/02/weodata/weorept.aspx?sy=2006&ey=2009&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=273&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=27&pr.y=2 |title=Mexico|publisher=International Monetary Fund|accessdate=2009-10-01}}</ref>
| GDP_PPP_per_capita_rank = 55
| GDP_nominal = 1,143 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2195.html Field listing - GDP (official exchange rate)], CIA World Factbook {{en icon}}</ref>
| GDP_nominal_rank = 13
| GDP_nominal_year = 2552
| GDP_nominal_per_capita = 10,212 ดอลลาร์สหรัฐ<ref>http://ddp-ext.worldbank.org/ext/DDPQQ/member.do?method=getMembers&userid=1&queryId=135</ref>
| GDP_nominal_per_capita_rank = 46
| HDI_year = 2550
| HDI = 0.854<ref>[http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2009_EN_Complete.pdf Human Development Report 2009]. The United Nations. Retrieved 5 October 2009.</ref>
| HDI_rank = 53
| HDI_category = <font color="#009900">สูง</font>
| Gini = <span style="color: #0c0; font-size: larger;">▼</span> 46.1<ref>[http://hdr.undp.org/en/media/hdr_20072008_en_complete.pdf Human Development Report 2007/2008]</ref>
| Gini_year = 2551
| Gini_category = <font color="#e0584e">สูง</font>
| sovereignty_type = [[สงครามประกาศเอกราชเม็กซิโก|เอกราช]]
| sovereignty_note = จาก [[ประเทศสเปน|สเปน]]
| established_event1 = ประกาศ
| established_event2 = เป็นที่ยอมรับ
| established_date1 = [[16 กันยายน]] [[พ.ศ. 2353]]
| established_date2 = [[27 กันยายน]] [[พ.ศ. 2364]]
| currency = [[เปโซเม็กซิโก|เปโซ]]
| currency_code = MXN
| time_zone = [[เวลาของประเทศเม็กซิโก|เขตเวลาทางการเม็กซิโก]]
| utc_offset = -8 ถึง -6
| time_zone_DST = มีหลายเขต
| utc_offset_DST = -7 ถึง -5
| drives_on = ขวามือ
| cctld = [[.mx]]
| calling_code = 52
}}
'''เม็กซิโก''' ({{lang-en|Mexico}}; {{lang-es|México}}) หรือชื่อทางการคือ '''สหรัฐเม็กซิโก''' ({{lang-en|United Mexican States}}; {{lang-es|Estados Unidos Mexicanos}}) เป็นประเทศใน[[ทวีปอเมริกาเหนือ]] มีพรมแดนทางทิศเหนือจรด[[สหรัฐอเมริกา]] ทิศใต้และทิศตะวันตกจรด[[มหาสมุทรแปซิฟิก]] ทิศตะวันออกเฉียงใต้จรด[[ประเทศกัวเตมาลา|กัวเตมาลา]] [[ประเทศเบลีซ|เบลีซ]] และ[[ทะเลแคริบเบียน]] ส่วนทิศตะวันออกจรด[[อ่าวเม็กซิโก]]<ref>''Merriam-Webster's Geographical Dictionary'', 3rd ed. Springfield, MA: Merriam-Webster, Inc.; p. 733. {{en icon}}</ref><ref>"[http://www.bartleby.com/65/me/Mexico.html Mexico]". ''[http://www.bartleby.com/65/ The Columbia Encyclopedia]'', 6th ed. 2001–6. New York: Columbia University Press. {{en icon}}</ref> เนื่องจากครอบคลุมพื้นที่ถึงเกือบ 2 ล้านตารางกิโลเมตร<ref> {{cite web|title=Mexico — Geography|work=CIA The World Factbook|publisher=CIA|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mx.html#Geo|accessdate=2007-10-03}} {{en icon}}</ref> เม็กซิโกจึงเป็นประเทศที่มีเนื้อที่มากที่สุดเป็นอันดับที่ 5 ของ[[ทวีปอเมริกา]] และเป็น[[รายชื่อประเทศเรียงตามเนื้อที่|อันดับที่ 14 ของโลก]] นอกจากนี้ยังมีประชากรมากเป็น[[รายชื่อประเทศเรียงตามจำนวนประชากร|อันดับที่ 11 ของโลก]] โดยมีการประมาณไว้ว่า เมื่อกลางปี [[พ.ศ. 2552]] ประเทศนี้มีจำนวนประชากร 111 ล้านคน<ref>{{cite web|title=Mexico — People|work=CIA The World Factbook|publisher=CIA|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mx.html#People|accessdate=2007-10-03}}</ref>
== ที่มาของชื่อประเทศ ==
[[ไฟล์:CodexMendoza01.jpg|thumb|upright|230px|รูปของเม็กซิโก-เตนอชตีตลันจาก[[Mendoza codex]]]]
หลังจากได้รับเอกราชจากประเทศสเปน ก็มีการตกลงว่าจะตั้งชื่อประเทศใหม่แห่งนี้ตามชื่อเมืองหลวงคือ [[เม็กซิโกซิตี|กรุงเม็กซิโกซิตี]] ซึ่งมีชื่อดั้งเดิมในสมัยก่อตั้งว่า "[[เตนอชตีตลัน|เม็กซิโก-เตนอชตีตลัน]]" (Mexico-Tenochtitlan) มีที่มาจากชื่อของชนเผ่า[[เม็กซิกา]] (Mexica) ซึ่งเป็นชนกลุ่มหลักในอารยธรรมอัซเตกอีกทอดหนึ่ง ส่วนต้นกำเนิดของชื่อเม็กซิกานั้นยังไม่ทราบชัดเจน มีการตีความไปหลาย ๆ ทาง มีข้อสันนิษฐานว่า มาจากคำใน[[ภาษานาอวตล์]]ว่า "[[เมชตลี]]" (''Mextli'') หรือ "เมชิตลี" (''Mēxihtli'') ซึ่งเป็นชื่อลับของเทพเจ้า[[วิตซีโลโปชตลี]] (Huitzilopochtli) เทพเจ้าแห่งสงครามและผู้คุ้มครองชาวอัซเตก (หรือชาวเม็กซิกา) ในกรณีนี้ ''Mēxihco'' [เมชิโก] จึงอาจจะแปลว่า "สถานที่ซึ่งเมชตลีทรงสถิตอยู่"<ref>Manuel Aguilar-Moreno. 2006. Libro de bolsillo para los hechos aztecas de la visa, Inc: New York, USA., p. 19. {{es icon}}</ref>
อีกข้อสันนิษฐานหนึ่งกล่าวว่า ''Mēxihco'' ประกอบขึ้นจากคำว่า ''mētztli'' ("พระจันทร์"), ''xictli'' ("สะดือ", "ศูนย์กลาง" หรือ "ลูกชาย") และคำปัจจัย -co (สถานที่) ซึ่งโดยรวมแล้วแปลได้ว่า "สถานที่ใจกลางพระจันทร์" หรือ "สถานที่ใจกลางทะเลสาบพระจันทร์" ทะเลสาบพระจันทร์นี้หมายถึง[[ทะเลสาบเตซโกโก]] (Lake Texcoco) ระบบทะเลสาบที่เชื่อมถึงกัน (โดยมีทะเลสาบเตซโกโกตั้งอยู่ตอนกลาง) ในบริเวณนี้มีรูปร่างเหมือนกระต่าย ซึ่งเป็นรูปเดียวกับที่ชาวอัซเตกเห็นจากพระจันทร์ และกรุงเตนอชตีตลันนั้นก็ตั้งอยู่บนเกาะใจกลาง (หรือสะดือ) ของทะเลสาบ (หรือกระต่าย/พระจันทร์) เหล่านี้พอดี<ref name="edomex"> {{es_icon}}</ref> นอกจากนี้ยังมีข้อสมมุติฐานที่กล่าวว่าชื่อนี้มาจากคำว่า "เมกตลี" (''Mēctli'') ซึ่งเป็นชื่อของเทพธิดาประจำดอกโคม ({{lang|en|maguey}}) อีกด้วย<ref name="edomex"/>
ชื่อของเมืองเมชิโกได้รับการถอดเสียงใน[[ภาษาสเปน]]เป็น {{lang|es|''México''}} พร้อมกับเสียงของตัว x ในภาษาสเปนยุคกลางซึ่งในขณะนั้นแทน[[เสียงเสียดแทรก หลังปุ่มเหงือก ไม่ก้อง]] {{IPA|/ʃ/}} แต่ต่อมาในช่วง[[คริสต์ศตวรรษที่ 16]] เสียงนี้รวมทั้ง[[เสียงเสียดแทรก หลังปุ่มเหงือก ก้อง]] {{IPA|/ʒ/}} ซึ่งแทนด้วยตัว j ได้เกิดการวิวัฒนาการกลายเป็น[[เสียงเสียดแทรก เพดานอ่อน ไม่ก้อง]] {{IPA|/x/}}<ref> {{cite web|title=Diccionario Panhispánico de Dudas: la letra "x"|publisher=Real Academia Española|url=http://buscon.rae.es/dpdI/SrvltGUIBusDPD?lema=x}} {{es icon}}</ref> การเปลี่ยนแปลงเสียงตัวอักษรดังกล่าวนี้ได้ทำให้มีการสะกดชื่อประเทศนี้เป็น ''Méjico'' ในสิ่งพิมพ์ภาษาสเปนจำนวนมากโดยเฉพาะใน[[ประเทศสเปน]] แต่ในประเทศเม็กซิโกและประเทศอื่น ๆ ที่ใช้ภาษาสเปนยังคงใช้การสะกดแบบเดิมคือ ''México'' จนกระทั่งไม่กี่ปีมานี้ [[ราชบัณฑิตยสถานสเปน]] ซึ่งเป็นหน่วยงานควบคุมการใช้[[ภาษาสเปน]]ในประเทศสเปนได้ตัดสินว่า การสะกดทั้งสองแบบเป็นที่ยอมรับได้ในภาษาสเปน แต่การสะกดที่เป็นแบบแผนกว่าก็คือ ''México''<ref> {{cite web|title=Diccionario Panhispánico de Dudas: México|publisher=Real Academia Española|url=http://buscon.rae.es/dpdI/SrvltGUIBusDPD?lema=M%E9xico}} {{es icon}}</ref> ปัจจุบันสิ่งพิมพ์ส่วนใหญ่ในประเทศที่ใช้ภาษาสเปนทั้งหมดก็ถือตามกฎใหม่นี้ แม้ว่าจะยังมีการใช้รูป ''Méjico'' อยู่บ้างก็ตาม<ref> {{cite web|title=Mexico|work=Online Dictionary|publisher=Merriam-Webster|url=http://www.m-w.com/dictionary/Mexico}} {{en icon}}</ref> สำหรับในภาษาอังกฤษ ตัว x ในคำว่า Mexico ไม่ได้แทนทั้งเสียงดั้งเดิมหรือเสียงปัจจุบันตามที่ปรากฏในภาษาสเปน แต่จะแทนเสียงควบกล้ำ {{IPA|/ks/}}
== ภูมิศาสตร์ ==
[[ไฟล์:Mexfromspace.PNG|thumb|left|220px|ประเทศเม็กซิโก เมื่อมองจากอวกาศ]]
เม็กซิโกตั้งอยู่บริเวณตอนใต้ของ[[ทวีปอเมริกาเหนือ]]<ref>[http://www.answers.com/topic/Mexico#Dictionary Mexico] ''[http://www.bartleby.com/am/ The American Heritage Reference Collection]'', et al. {{en icon}}</ref><ref>[http://www.bartleby.com/69/71/M06671.html Mexico] ''[http://www.bartleby.com/65/ The Columbia Encyclopedia]'' {{en icon}}</ref> นอกจากบนทวีปดังกล่าวแล้ว เม็กซิโกยังมีกรรมสิทธิ์เหนือหมู่เกาะเล็ก ๆ ใน[[อ่าวเม็กซิโก]] [[ทะเลแคริบเบียน]] [[อ่าวแคลิฟอร์เนีย]] และ[[มหาสมุทรแปซิฟิก]] (ได้แก่[[เกาะกวาดาลูเป]]และ[[หมู่เกาะเรบียาคีเคโด]]ที่อยู่ห่างไกลออกไป) อีกด้วย พื้นที่เกือบทั้งหมดของเม็กซิโกแผ่นดินใหญ่ตั้งอยู่บน[[แผ่นอเมริกาเหนือ|แผ่นเปลือกโลกอเมริกาเหนือ]] โดยมีบางส่วนของ[[คาบสมุทรบาฮากาลิฟอร์เนีย]]ตั้งอยู่บน[[แผ่นแปซิฟิก]]และ[[แผ่นโกโกส]] ในทาง[[ธรณีฟิสิกส์]] นักภูมิศาสตร์บางกลุ่มจัดให้ดินแดนของประเทศที่อยู่ทางทิศตะวันออกของ[[คอคอดเตอวนเตเปก]]อยู่ใน[[อเมริกากลาง|ภูมิภาคอเมริกากลาง]]<ref>Nord-Amèrica, in ''[http://www.grec.cat Gran Enciclopèdia Catalana] {{ca icon}}</ref> แต่ในทาง[[ภูมิรัฐศาสตร์|ภูมิศาสตร์การเมือง]] เม็กซิโกเป็นส่วนหนึ่งของภูมิภาคอเมริกาเหนือร่วมกับ[[ประเทศแคนาดา|แคนาดา]]และ[[สหรัฐอเมริกา]]<ref>[http://usinfo.state.gov/journals/ites/0504/ijee/larson.htm "Geopolitics Oil and Natural Gas", by Alan Larson, US Undersecretary for Economic, Business, and Agricultural Affairs] {{en icon}}</ref><ref>[http://nacts.asu.edu/files/u1/NQRno6.pdf "Transportation and Security in North America", NACTS North American Center for Transborder Studies, University of Arizona] {{en icon}}</ref>
เม็กซิโกมีเนื้อที่ทั้งหมด 1,972,550 ตารางกิโลเมตร<ref name="worldfactbook-geography"> {{cite web|title=Mexico — Geography|work=CIA The World Factbook|publisher=CIA|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mx.html#Geo|accessdate=2009-07-07}} {{en icon}}</ref> นับเป็นประเทศที่มีขนาดเนื้อที่ใหญ่เป็น[[รายชื่อประเทศเรียงตามเนื้อที่|อันดับที่ 14 ของโลก]]<ref name="worldfactbook-geography"> {{cite web|title=สหรัฐเม็กซิโก|work=ความสัมพันธ์กับต่างประเทศ|publisher=กระทรวงการต่างประเทศ|url=http://www.mfa.go.th/web/2388.php?id=173|accessdate=2009-07-07}} {{en icon}}</ref> เม็กซิโกมีพรมแดนทางทิศเหนือร่วมกับสหรัฐอเมริกายาว 3,141 กิโลเมตร<ref name="worldfactbook-geography"/> โดยใช้[[แม่น้ำรีโอแกรนด์|แม่น้ำบราโบ]]ที่คดเคี้ยวเป็นพรมแดนธรรมชาติตั้งแต่เมือง[[ซิวดัดคัวเรซ]]ไปทางทิศตะวันออกจนถึง[[อ่าวเม็กซิโก]] และตั้งแต่เมืองซิวดัดคัวเรซไปทางทิศตะวันตกจนถึง[[มหาสมุทรแปซิฟิก]]จะมีทั้งแม่น้ำและสิ่งก่อสร้างเป็นแนวแบ่งเขตสองประเทศไว้ ส่วนทางทิศใต้ เม็กซิโกมีพรมแดนร่วมกับ[[ประเทศกัวเตมาลา|กัวเตมาลา]]ยาว 962 กิโลเมตร<ref name="worldfactbook-geography"/> และมีพรมแดนร่วมกับ[[ประเทศเบลีซ|เบลีซ]]ยาว 250 กิโลเมตร<ref name="worldfactbook-geography"/>
=== ภูมิประเทศ ===
[[ไฟล์:MountainCitlaltepetlFromNaucampatepetlMexico.jpg|thumb|260px|[[ยอดเขาโอรีซาบา|โอรีซาบา]] ยอดเขาที่สูงสุดในเม็กซิโก]]
เทือกเขาขนาดใหญ่ในเม็กซิโก ได้แก่ [[เทือกเขาเซียร์รามาเดรโอเรียนตัล]] ซึ่งพาดผ่านพื้นที่ประเทศในแนวเหนือ-ใต้ เกือบจะขนานกับชายฝั่งภาคตะวันออก และ[[เทือกเขาเซียร์รามาเดรออกซีเดนตัล]] ซึ่งขนานไปกับชายฝั่งภาคตะวันตก (เทือกเขานี้เป็นส่วนต่อเนื่องทางด้านใต้ของ[[เทือกเขาร็อกกี|ระบบเทือกเขาร็อกกี]]จากตอนเหนือของ[[ทวีปอเมริกาเหนือ]]) <ref>ราชบัณฑิตยสถาน. ''พจนานุกรมชื่อภูมิศาสตร์สากล เล่ม 2 (อักษร M-Z) ฉบับราชบัณฑิตยสถาน''. กรุงเทพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน, 2550.</ref> นอกจากนี้ ทางภาคกลางตอนล่างของประเทศยังมี[[แนวภูเขาไฟทรานส์เม็กซิกัน]] หรือที่เรียกกันในท้องถิ่นว่า "เซียร์ราเนบาดา"<ref>[http://books.google.com/books?id=DZDTWsJGsY8C&pg=PA15&lpg=PA15&dq=Eje+Volc%C3%A1nico+Transversal+Sierra+Nevada&source=web&ots=SoDy2ZbXp4&sig=v3jIk2hDaSoe-vHfuLmEp9Hri4M&hl=en México, estructuras, política, económica y social] {{es icon}}</ref> พาดผ่านจากทิศตะวันออกไปยังทิศตะวันตก ส่วนทางภาคใต้ก็มี[[เทือกเขาเซียร์รามาเดรเดลซูร์]]ที่ขนานไปกับชายฝั่งตั้งแต่[[รัฐมิโชอากัง]]ไปจนถึง[[รัฐโออาซากา]] ด้วยปัจจัยต่าง ๆ ดังกล่าว ดินแดนทางภาคกลางและภาคเหนือของเม็กซิโกจึงตั้งอยู่บนพื้นที่ระดับสูง โดยกลุ่มยอดเขาที่สูงที่สุดของประเทศ ได้แก่ [[ยอดเขาโอรีซาบา]] (5,700 เมตร) <ref name="worldfactbook-geography"/> [[โปโปกาเตเปตล์]] (5,426 เมตร) <ref>Smithsonian Institution. [http://www.volcano.si.edu/world/volcano.cfm?vnum=1401-09= "Popocatépetl"]. in ''Global Volcanism Program''. Retrieved on 2009-07-07. {{en icon}}</ref> [[อิซตักซีอวตล์]] (5,230 เมตร) <ref>Smithsonian Institution. [http://www.volcano.si.edu/world/volcano.cfm?vnum=1401-082 "Iztaccíhuatl"]. in ''Global Volcanism Program''. Retrieved on 2009-07-07. {{en icon}}</ref> และ[[เนบาโดเดโตลูกา]] (4,680 เมตร) <ref>Smithsonian Institution. [http://www.volcano.si.edu/world/volcano.cfm?vnum=1401-07- "Nevado de Toluca"]. in ''Global Volcanism Program''. Retrieved on 2009-07-07. {{en icon}}</ref> ล้วนตั้งอยู่บริเวณแนวภูเขาไฟทรานส์เม็กซิกัน และเขตเมืองใหญ่ของเม็กซิโก ได้แก่ [[เขตมหานครเม็กซิโกซิตี]] [[โตลูกา]] และ[[ปวยบลา (เมือง)|ปวยบลา]] ต่างก็ตั้งอยู่ในหุบเขาระหว่างยอดเขาเหล่านี้<ref>[http://www.nationsencyclopedia.com/Americas/Mexico-TOPOGRAPHY.html "Mexico Topography"] {{en icon}}</ref>
[[ไฟล์:Sumidero 6.jpg|left|thumb|223px|[[แม่น้ำกรีคัลบา]] บริเวณหุบผาชันซูมีเดโร]]
ทางน้ำและแม่น้ำต่าง ๆ ในเม็กซิโกจัดอยู่ในบริเวณลุ่มน้ำ 3 บริเวณ คือ บริเวณลุ่มน้ำที่ไหลลงสู่[[มหาสมุทรแปซิฟิก]] ไหลลงสู่[[อ่าวเม็กซิโก]] และไหลสู่แอ่งภายในแผ่นดิน แม่น้ำสายที่ยาวที่สุดของประเทศคือ [[แม่น้ำรีโอแกรนด์|แม่น้ำบราโบ]] อยู่ในบริเวณลุ่มน้ำที่ไหลลงสู่อ่าวเม็กซิโก เป็นพรมแดนธรรมชาติระหว่างเม็กซิโกกับ[[สหรัฐอเมริกา]] แม่น้ำสายอื่นในบริเวณลุ่มน้ำเดียวกัน ได้แก่ [[แม่น้ำอูซูมาซินตา]] (พรมแดนธรรมชาติระหว่างเม็กซิโกกับ[[ประเทศกัวเตมาลา|กัวเตมาลา]]) [[แม่น้ำกรีคัลบา]] [[แม่น้ำปานูโก]] เป็นต้น อย่างไรก็ตาม มีแม่น้ำหลายแห่งที่มีปริมาณน้ำน้อยและใช้เดินเรือไม่ได้ โดยทางน้ำในประเทศที่ใช้เดินเรือได้มีระยะทางรวมประมาณ 2,900 กิโลเมตร<ref> {{cite web|title=Country Comparison — Waterways|work=CIA The World Factbook|publisher=CIA|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2093rank.html|accessdate=2009-07-07}} {{en icon}}</ref>
เม็กซิโกมีทะเลสาบขนาดย่อมหลายแห่งในพื้นที่ ทะเลสาบที่สำคัญที่สุดคือ [[ทะเลสาบชาปาลา]] ใน[[รัฐฮาลิสโก]] แต่เนื่องจากมีการน้ำน้ำมาใช้ประโยชน์ทั้งในด้านเกษตรกรรมและอุตสาหกรรมมาก เกินไป ทะเลสาบแห่งนี้จึงเกิดภาวะมลพิษและเสี่ยงที่จะเหือดแห้ง ทะเลสาบที่สำคัญแห่งอื่น ๆ ได้แก่ [[ทะเลสาบปัตซ์กวาโร]] [[ทะเลสาบซีราอูเอน|ซีราอูเอน]] และ[[ทะเลสาบกวิตเซโอ|กวิตเซโอ]] ทั้งหมดตั้งอยู่ใน[[รัฐมิโชอากัง]]
ไอร่ไก่ งวง ไก่ งวง บัติ ชา เหมี่ยว เมฆ จาจา
== ประวัติศาสตร์ ==
=== สมัยก่อนอาณานิคม ===
[[ไฟล์:Uxmal-mexico.jpg|thumb|left|250px|สถาปัตยกรรมมายาที่[[อุกซ์มัล|เมืองโบราณอุกซ์มัล (Uxmal)]]]]
เมื่อเกือบสามพันปีก่อน ดินแดนประเทศเม็กซิโกเป็นแหล่งอารยธรรมของชาวพื้นเมืองอเมริกันที่ยิ่งใหญ่หลายกลุ่ม เช่น [[โอลเมก]] เป็นกลุ่มที่มีวัฒนธรรมสมัยแรกเริ่มสุด ประมาณ 2,300 ปีก่อนคริสตกาล อยู่ทางภาคกลางของค่อนไปทางใต้ของเม็กซิโกปัจจุบัน [[มายา]] มีอำนาจอยู่ประมาณระหว่างปี [[ค.ศ. 200]] ถึง [[ค.ศ. 900]] ตั้งถิ่นฐานอยู่บน[[คาบสมุทรยูกาตัน]]ใน[[นครรัฐ]]ที่ปกครองโดยกษัตริย์ มายามีอายุร่วมสมัยเดียวกับอารยธรรม[[เตโอตีอัวกัน]] หลังจากเมืองเตโอตีอัวกันเสื่อมอำนาจทางการเมืองลงไป พวก[[โตลเตก]]ก็ขึ้นมามีอำนาจแทนในราวปี [[ค.ศ. 700]] อิทธิพลของอารยธรรมโตลเตกพบได้ตั้งแต่ภาคใต้ของ[[สหรัฐอเมริกา]]ลงไปจนถึง[[ประเทศคอสตาริกา|คอสตาริกา]]ในปัจจุบัน ผู้ปกครองโตลเตกที่มีชื่อเสียงคือ [[เกตซัลโกอัตล์]] ภายหลังอารยธรรมโตลเตกก็ล่มสลายลงไปและสืบทอดต่อมาโดยพวก[[อัซเตก]]ที่เรียก[[จักรวรรดิ]]ของตนเองว่า "เม็กซิกา"
กษัตริย์ที่มีชื่อเสียงของอัซเตกได้แก่ [[พระเจ้ามอกเตซูมาที่ 2]] เมื่อถึงปี [[ค.ศ. 1519]] [[เตนอชตีตลัน]] เมืองหลวงของจักรวรรดิอัซเตก (เม็กซิกา) เป็นเมืองที่ใหญ่ที่สุดในโลก มีประชากรถึงประมาณ 350,000 คน ซึ่ง[[ลอนดอน|กรุงลอนดอน]]ในขณะนั้นมีประชากรเพียง 80,000 คนเท่านั้น เตนอชตีตลันเป็นที่ตั้งของ[[เม็กซิโก|กรุงเม็กซิโกซิตี]]ในปัจจุบัน
=== สมัยอาณานิคม ===
[[ไฟล์:Aztecempirelocation.png|270px|thumb|right|จักรวรรดิอัซเตก]]
[[นักสำรวจ]][[ประเทศสเปน|ชาวสเปน]]มาถึงเม็กซิโกในช่วงต้น[[คริสต์ศตวรรษที่ 16]] โดย[[ฟรันซิสโก เอร์นันเดซ เด กอร์โดบา]]ได้สำรวจชายฝั่งทางใต้ของเม็กซิโกในปี [[ค.ศ. 1517]] ตามมาด้วยการสำรวจของ[[ควน เด กรีคัลบา]]ในปี [[ค.ศ. 1518]] [[กองกิสตาดอร์|ผู้พิชิตดินแดน]]ในสมัยแรกคนสำคัญคือ [[เอร์นัน กอร์เตส]] ซึ่งเข้ามาถึงในปี [[ค.ศ. 1519]] จากทางเมืองชายฝั่งที่เขาตั้งชื่อให้ว่า "[[เวรากรูซ|บียารีกาเดลาเบรากรุซ]]"
ด้วยความเชื่อว่ากอร์เตสเป็น[[เกตซัลโกอัตล์]] (กษัตริย์เทพเจ้าในตำนานอัซเตก ซึ่งมีคำทำนายไว้ว่าพระองค์จะทรงกลับมาในปีเดียวกับที่กอร์เตสมาถึงพอดี) ชาวอัซเตกจึงไม่ได้ต่อต้านเขาและยังต้อนรับเป็นอย่างดี แต่อีกสองปีต่อมา ([[ค.ศ. 1521]]) กรุงเตนอชตีตลันก็ถูกพิชิตโดยกองทัพผสมระหว่างสเปนกับ[[ตลัชกัลเตก]]ซึ่ง เป็นศัตรูสำคัญของอัซเตก การที่สเปนยึดเมืองหลวงของจักรวรรดิอัซเตกได้นั้นเป็นจุดเริ่มต้นยุค อาณานิคมที่นานเกือบ 300 ปีของเม็กซิโกในฐานะ[[เขตอุปราชแห่งนิวสเปน]] อย่างไรก็ตาม กว่าสเปนจะยึดดินแดนเม็กซิโกได้ทั้งหมดนั้นก็ยังต้องใช้เวลาอีก 2 ศตวรรษหลังจากการตีกรุงเตนอชตีตลันได้ เนื่องจากต้องสู้รบกับชนพื้นเมืองกลุ่มอื่น ๆ ที่ยังคงก่อการจลาจลและโจมตีดินแดนของสเปนอยู่
=== เอกราชและสงคราม ===
[[ไฟล์:Miguel Hidalgo y Costilla.jpg|thumb|left|upright|150px|[[มีเกล อีดัลโก]] ผู้ก่อตั้งขบวนการเคลื่อนไหวเพื่อเอกราชเม็กซิโก]]
ในวันที่ [[16 กันยายน]] [[ค.ศ. 1810]] นักบวชชาวเม็กซิโกชื่อ [[มีเกล อีดัลโก]] ได้ประกาศเอกราชจากสเปนที่เมืองโดโลเรส [[รัฐกวานาวาโต]]<ref>{{cite web|title=Miguel Hidalgo Biography|publisher=Catholic Encyclopedia|url=http://www.newadvent.org/cathen/16045a.htm Catholic Encylopedia|accessdate=2007-09-30}}</ref> เป็นตัวเร่งให้เกิด[[สงครามประกาศเอกราชเม็กซิโก]] ซึ่งในที่สุดเมื่อปี [[ค.ศ. 1821]] [[ชาวสเปน]]ได้ออกไปจากประเทศและทำให้เม็กซิโกกลายมาเป็นประเทศเอกราช ผู้นำคนแรกของเม็กซิโก [[อากุสติน เด อีตูร์บีเด]] ได้รับการสถาปนาเป็นจักรพรรดิแห่ง[[จักรวรรดิเม็กซิโก|จักรวรรดิเม็กซิโก (ที่ 1)]] แต่ด้วยเหตุที่ว่าประชาชนไม่พอใจ อีก 2 ปีต่อมาเม็กซิโกจึงเปลี่ยนแปลงการปกครองมาเป็น[[สหพันธ์สาธารณรัฐ]] โดยมี[[กวาดาลูเป บิกโตเรีย]] เป็นประธานาธิบดีคนแรก
บุคคลที่มีความสำคัญอีกคนหนึ่งในช่วงต้น[[คริสต์ศตวรรษที่ 19]] คือ นายพล[[อันโตเนียว โลเปซ เด ซานตา อันนา]] ซึ่งดำรงตำแหน่งประธานาธิบดีเม็กซิโกอยู่หลายสมัย เขาได้ประกาศยกเลิกระบบสหพันธรัฐและรวมอำนาจกลับเข้าสู่ศูนย์กลาง รัฐต่าง ๆ ถูกลดฐานะลงเป็นจังหวัดและไม่มีสิทธิ์ในการปกครองตนเอง ก่อให้เกิดความไม่สงบไปทั่วประเทศ รัฐต่าง ๆ ได้แก่ [[รัฐยูกาตัง|ยูกาตัง]] [[รัฐตาเมาลีปัส|ตาเมาลีปัส]] และ[[รัฐนวยโวเลออง|นวยโวเลออง]]ได้ประกาศเอกราช ในที่สุด[[รัฐโกอาวีลาอีเตคัส|รัฐโกอาวีลาและเทกซัส]]ก็ได้ประกาศแยกตัวออกมาเมื่อปี [[ค.ศ. 1836]] [[ยุทธการที่อลาโม]]ที่มีชื่อเสียงได้เกิดขึ้นใน[[การปฏิวัติเทกซัส|สงครามครั้งนี้]] ต่อมา[[สหรัฐอเมริกา]]ได้ผนวก[[สาธารณรัฐเทกซัส]]เข้าเป็นรัฐหนึ่งของตน ทำให้เกิดความขัดแย้งเรื่องพรมแดนกับเม็กซิโกและเกิด[[สงครามเม็กซิโก-อเมริกัน|สงครามระหว่างเม็กซิโกกับสหรัฐอเมริกา]]ขึ้นระหว่างปี [[ค.ศ. 1846]]-[[ค.ศ. 1848|1848]] เม็กซิโกเป็นฝ่ายแพ้สงครามและต้องเสียดินแดนอีกถึง 1 ใน 3 ให้สหรัฐอเมริกาตามสนธิสัญญาสงบศึก ส่วนซานตา อันนาถูกเนรเทศไปอยู่ในประเทศต่าง ๆ ในลาตินอเมริกา (แต่กลับเม็กซิโกในบั้นปลายชีวิต)
[[ไฟล์:Mexico states evolution.gif|thumb|240px|วิวัฒนาการดินแดนของเม็กซิโก]]
ระหว่างปี [[ค.ศ. 1858]] และ [[ค.ศ. 1861]] เกิดสงครามภายในขึ้นระหว่าง[[ฝ่ายเสรีนิยม]]กับ[[ฝ่ายอนุรักษนิยม]] ในที่สุด [[เบนีโต ยัวเรซ]] ผู้นำจากฝ่ายเสรีนิยมก็เป็นฝ่ายชนะและดำรงตำแหน่งประธานาธิบดี ในทศวรรษ 1860 [[จักรวรรดิฝรั่งเศสที่ 2|ฝรั่งเศส]]ได้เข้ารุกรานเม็กซิโกและสถาปนา[[สมเด็จพระจักรพรรดิแม็กซีมีเลียนที่ 1 แห่งเม็กซิโก|มักซีมีเลียนแห่งฮับสบูร์ก]] ขึ้นเป็นจักรพรรดิมักซีมีเลียนที่ 1 แห่ง[[จักรวรรดิเม็กซิโกที่ 2]] แต่ก็ไม่ได้รับการยอมรับ ต่อมาพระองค์ทรงถูกสำเร็จโทษประหารหลังจากที่กองกำลังสาธารณรัฐสามารถยึดเมืองหลวงได้ในปี [[ค.ศ. 1867]] และคัวเรซก็กลับมาเป็นประธานาธิบดีอีกครั้งจนถึงแก่อสัญกรรมในปี [[ค.ศ. 1872]]
ผู้สืบทอดอำนาจของคัวเรซอยู่ฝ่ายเสรีนิยมเช่นกันจนกระทั่งในปี [[ค.ศ. 1876]] ฝ่ายอนุรักษนิยมนำโดย[[ปอร์ฟีรีโอ ดีอัซ]] (ซึ่งเป็นนายพลผู้เคยได้ชัยชนะในการรบกับฝรั่งเศสมาก่อน) ได้ก่อกบฏขึ้นอีกและขับไล่รัฐบาลเสรีนิยมที่มาจากการเลือกตั้งออกไปได้ ปอร์ฟีรีโอได้รับการแต่งตั้งเป็นประธานาธิบดีปกครองประเทศอยู่กว่า 30 ปี เขาทำให้ประเทศมั่งคั่งขึ้น แต่คนจนในประเทศกลับยิ่งจนลง ความไม่เท่าเทียมกันในสังคมได้นำไปสู่[[การปฏิวัติเม็กซิโก]]ในปี [[ค.ศ. 1910]] นำโดย[[ฟรันซิสโก อี. มาเดโร]] ดีอัซประกาศลาออกในปี [[ค.ศ. 1911]] และมาเดโรได้รับเลือกเป็นประธานาธิบดี แต่ต่อมาในปี [[ค.ศ. 1913]] เกิดรัฐประหารนำโดยนายพลฝ่ายอนุรักษนิยมชื่อว่า[[บิกโตเรียโน อวยร์ตา]] มาเดโรถูกล้มล้างอำนาจและถูกฆาตกรรม ก่อให้เกิดสงครามกลางเมืองซึ่งมีผู้เข้าร่วมอีกจำนวนหนึ่ง เช่น [[เอมีเลียว ซาปาตา]] และ[[ปันโช บียา]] โดยทั้งสองจัดตั้งกองกำลังของตนเอง แต่กองทัพภายใต้รัฐธรรมนูญที่นำโดย[[เบนุสเตียโน การ์รันซา]] ก็สามารถยุติสงครามลงได้ในที่สุดและได้ประกาศใช้[[รัฐธรรมนูญของเม็กซิโก|รัฐธรรมนูญฉบับใหม่]]เมื่อปี [[ค.ศ. 1917]] แต่การ์รันซาก็ถูกทรยศและลอบสังหารในปี [[ค.ศ. 1920]] [[อัลบาโร โอเบรกอน]] วีรบุรุษอีกคนหนึ่งจากสงครามการปฏิวัติได้ขึ้นดำรงตำหน่งประธานาธิบดีแทน และ[[ปลูตาร์โก เอลีอัส กาเยส]] ก็ได้สืบต่ออำนาจ อย่างไรก็ตามโอเบรกอนได้ชัยชนะในการเลือกตั้งอีกครั้งในปี [[ค.ศ. 1928]] แต่กลับถูกลอบสังหารก่อนจะได้ขึ้นดำรงตำแหน่ง ในปี [[ค.ศ. 1929]] กาเยสได้จัดตั้งพรรคปฏิวัติแห่งชาติขึ้น และต่อมาเปลี่ยนชื่อเป็น[[พรรคปฏิวัติสถาบัน]] ซึ่งจะกลายเป็นพรรคที่มีอำนาจมากที่สุดในช่วงเวลาอีก 70 ปีถัดมา
=== สมัยใหม่และสมัยปัจจุบัน ===
ระหว่างปี [[ค.ศ. 1940]] และ [[ค.ศ. 1980]] เป็นช่วงที่เม็กซิโกมีความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจอย่างต่อเนื่องซึ่งนักประวัติศาสตร์บางคนเรียกว่า "มหัศจรรย์เม็กซิโก" ({{lang|es|''El Milagro Mexicano''}}) <ref>{{cite web|title=The Mexican Miracle: 1940-1968|work=World History from 1500|publisher=Emayzine|url=http://www.emayzine.com/lectures/mex9.html|accessdate=2007-09-30}}</ref> การที่รัฐเข้าครอบครองสิทธิที่จะทำผลประโยชน์จากแร่และโอนอุตสาหกรรมน้ำมันเข้าสู่บริษัทปิโตรเลียม[[เปเมกซ์]] ซึ่งเป็นกิจการของรัฐในช่วงที่[[ลาซาโร การ์เดนัส เดล รีโอ]] ดำรงตำแหน่งประธานาธิบดีนั้นเป็นสิ่งที่ได้รับความนิยมจากประชาชนมาก แต่ก็เป็นการจุดปัญหาทางการทูตกับประเทศต่าง ๆ ที่พลเมืองของตนต้องสูญเสียธุรกิจซึ่งถูกยึดหรือบังคับซื้อไปโดยรัฐบาลของกา ร์เดนัส
แม้ว่าเศรษฐกิจของประเทศจะเติบโตขึ้นเรื่อย ๆ แต่ความไม่เท่าเทียมกันในสังคมก็ยังคงเป็นสาเหตุที่ทำให้บ้านเมืองยังไม่สงบ สุขนัก นอกจากนี้ นักการเมืองที่มีตำแหน่งบริหารของพรรคปฏิวัติสถาบันก็เริ่มลุแก่อำนาจ ไม่ฟังเสียงประชาชน และบางครั้งก็ดำเนินการกดขี่อย่างรุนแรง<ref>{{web cite|last=Krauze|first=Enrique|title=Furthering Democracy in Mexico|date=January-February 2006|publisher=Foreign Affairs|url=http://www.foreignaffairs.org/20060101faessay85106/enrique-krauze/furthering-democracy-in-mexico.html|accessdate=2007-10-07}}</ref> ตัวอย่างของพฤติการณ์ดังกล่าวนี้ได้แก่ [[กรณีสังหารหมู่ตลาเตลอลโก]]<ref name=MMex>{{cite book|title=Massacre in Mexico (Original "La noche de Tlatelolco")|author=Elena Poniatowska|publisher=Viking, New York|year=1975|isbn=0-8262-0817-7}}</ref> ในปี [[ค.ศ. 1968]] ที่กำลังตำรวจและทหารได้กราดกระสุนใส่กลุ่มนักศึกษาที่เดินขบวนต่อต้านรัฐบาล
[[ไฟล์:Mexico_map%2C_MX-CHP.svg|thumb|240px|left|ที่ตั้งของ[[รัฐเชียปัส]] ฐานที่มั่นของ[[กองทัพปลดปล่อยแห่งชาติซาปาติสตา]]]]
ในทศวรรษ 1970 การบริหารของประธานาธิบดี[[ลุยส์ เอเชเบร์รีอา]] ไม่เป็นที่น่าพอใจอย่างมาก เนื่องจากเขาตัดสินใจก้าวเดินผิดทั้งในเวทีระดับชาติและระดับนานาชาติ แต่กระนั้น ในทศวรรษนี้เองที่เกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างแท้จริงขึ้นเป็นครั้งแรกในกฎหมาย การเลือกตั้งของเม็กซิโก นำไปสู่ความเคลื่อนไหวเพื่อทำให้ระบบการเลือกตั้งที่แต่เดิมเป็นแบบอำนาจ นิยมมีความเป็นประชาธิปไตยมากขึ้น<ref>{{cite book|last=Schedler|first=Andreas|title=Electoral Authoritarianism: The Dynamics of Unfree Competition|year=2006|publisher=L. Rienner Publishers|isbn=1-5882-6440-8}}</ref><ref>{{cite book|last=Crandall|first=R.|coauthors= Paz and Roett|title=Mexico's Democracy at Work|chapter=Mexico's Domestic Economy: Policy Options and Choices|publisher=Lynne Reinner Publishers|date=2004|pages=160|isbn=0-8018-5655-8 }}</ref> ในขณะที่ราคาน้ำมันขึ้นไปอยู่ที่จุดสูงสุดเป็นประวัติการณ์และอัตราดอกเบี้ย ก็ค่อนข้างต่ำนั้น รัฐบาลก็ได้สร้างการลงทุนอย่างมาดในบริษัทน้ำมันที่ตนเองเป็นเจ้าของด้วย ความพยายามจะทำให้เศรษฐกิจฟื้นตัวขึ้นมา อย่างไรก็ตาม การกู้ยืมที่มากเกินไปและการจัดการรายได้จากน้ำมันอย่างไม่ถูกต้องนั้นได้นำ ไปสู่ปัญหาเงินเฟ้อและก่อให้วิกฤตการณ์ทางเศรษฐกิจเมื่อปี [[ค.ศ. 1982]] ในปีนั้น [[น้ำมันล้นตลาดในทศวรรษ 1980|ราคาน้ำมันตกฉับพลัน]] อัตราดอกเบี้ยถีบตัวสูงขึ้น และรัฐบาลก็ยังผิดนัดชำระหนี้อีกด้วย ประธานาธิบดี[[มีเกล เด ลา มาดริด]] ต้องใช้วิธีการลดค่าเงินตราทางอัตราแลกเปลี่ยนเพื่อให้ยอดคงเหลือในบัญชีปัจจุบันมีเสถียรภาพ
แม้ว่าในระดับเทศบาล นายกเทศมนตรีคนแรกที่ไม่ได้มาจากพรรคปฏิวัติสถาบันจะได้รับการเลือกตั้งมาตั้งแต่ปี [[ค.ศ. 1947]]<ref> {{cite web|title=Efemérides (Important dates)|publisher=National Action Party|url=http://v2.pan.org.mx/?P=363|accessdate=2007-10-03}} {{es_icon}}</ref> แต่ก็ต้องรอจนถึงปี [[ค.ศ. 1989]] ที่ผู้ว่าการรัฐคนแรกที่ไม่ได้มาจากพรรคปฏิวัติสถาบันจะได้รับการเลือกตั้ง เข้าทำหน้าที่ อย่างไรก็ตาม แหล่งข้อมูลหลายแห่งอ้างว่าในปี [[ค.ศ. 1988]] ทางพรรคได้ทุจริตการเลือกตั้งเพื่อป้องกันไม่ให้[[กูเวาเตม็อก การ์เดนัส]] ผู้สมัครชิงตำแหน่งประธานาธิบดีจากฝ่ายซ้ายชนะการเลือกตั้งระดับชาติครั้งนี้ โดยคะแนนเสียงส่วนมากเป็นของ[[การ์โลส ซาลีนัส]] ซึ่งนำไปสู่การต่อต้านขนานใหญ่ในเมืองหลวง<ref>[http://www.photius.com/countries/mexico/government/mexico_government_the_1988_elections.html Photius Geographic.org, "Mexico The 1988 Elections", (Sources: The Library of the Congress Country Studies, CIA World Factbook)]</ref> ซาลีนัสเริ่มลงมือปฏิรูป[[ลัทธิเสรีนิยมใหม่|เสรีนิยมใหม่]] (ทุนนิยม) โดยได้มีการกำหนดอัตราแลกเปลี่ยน ควบคุมเงินเฟ้อ และลงเอยด้วยการลงนามใน[[ข้อตกลงการค้าเสรีอเมริกาเหนือ]] (นาฟตา) กับ[[สหรัฐอเมริกา]]และ[[ประเทศแคนาดา|แคนาดา]] ซึ่งมีผลบังคับในวันที่ [[1 มกราคม]] [[พ.ศ. 2537]] อย่างไรก็ตามในวันเดียวกันนี้เอง [[กองทัพปลดปล่อยแห่งชาติซาปาติสตา]] ({{lang|es|''Ejército Zapatista de Liberación Nacional''}}) ซึ่งมีสมาชิกเป็นชนพื้นเมืองอินเดียนก็ได้เริ่มก่อการกบฏต่อต้านรัฐบาลสหพันธรัฐขึ้นที่[[รัฐเชียปัส]] (หนึ่งในรัฐที่ยากจนที่สุดของประเทศ) ทางภาคตะวันออกเฉียงใต้ และยังคงดำเนินการเพื่อต่อต้านลัทธิเสรีนิยมใหม่และโลกาภิวัตน์โดยไม่ใช้ ความรุนแรงต่อมาถึงปัจจุบัน อนึ่ง เนื่องจากเป็นปีที่จะมีการเลือกตั้ง (ในกระบวนการซึ่งภายหลังถือว่ามีความโปร่งใสที่สุดในประวัติศาสตร์เม็กซิโก นั้น) เจ้าหน้าที่ของรัฐต่างไม่เต็มใจที่จะลดค่าเงินเปโซ อันจะทำให้เกิดการสูญสิ้นเงินสำรองแห่งชาติอย่างรวดเร็ว และในเดือนธันวาคม พ.ศ. 2537 หนึ่งเดือนหลังจากที่ประธานาธิบดี[[เอร์เนสโต เซดีโย]] ขึ้นดำรงตำแหน่งต่อจากอดีตประธานาธิบดีซาลีนัส ก็เกิดวิกฤตการณ์ทางเศรษฐกิจขึ้นในประเทศ
[[ไฟล์:Bush-Fox-050323.jpg|thumb|240px| (อดีต) ประธานาธิบดี[[บีเซนเต ฟอกซ์|ฟอกซ์]]และประธานาธิบดี[[จอร์จ ดับเบิลยู. บุช|บุช]]ในการลงนามเพื่อ[[การเป็นหุ้นส่วนทางความมั่นคงและความรุ่งเรืองแห่งอเมริกาเหนือ]]]]
ด้วยความช่วยเหลือจากสหรัฐอเมริกาในสมัย[[บิล คลินตัน|ประธานาธิบดีบิล คลินตัน]] รวมทั้งการปฏิรูปเศรษฐกิจในระดับมหภาคที่เริ่มโดยประธานาธิบดีเซดีโย เศรษฐกิจก็กระเตื้องขึ้นอย่างรวดเร็วและการเจริญเติบโตก็อยู่ที่เกือบร้อยละ 7 เมื่อถึงสิ้นปี [[พ.ศ. 2542]]<ref> {{cite web | last = Cruz Vasconcelos | first = Gerardo | title = Desempeño Histórico 1914–2004 | url= http://www.imef.org.mx/NR/rdonlyres/F722BEDD-A8DE-49BA-AF4F-1A00889CE618/1192/CAPITULOI1.pdf | format=PDF|accessdate = 2007-02-17}} {{es_icon}}</ref> การปฏิรูปเลือกตั้งแบบเบ็ดเสร็จเพื่อเพิ่มการเป็นผู้แทนของพรรคในสมัยการ บริหารของเซดีโย รวมทั้งความไม่พอใจพรรคปฏิวัติสถาบันหลังเกิดวิกฤตการณ์ทางเศรษฐกิจได้ทำให้ ทางพรรคเสียคะแนนเสียงข้างมากเด็ดขาดใน[[รัฐสภาเม็กซิโก|รัฐสภา]]ไปเมื่อปี [[พ.ศ. 2540]] ต่อมาในปี [[พ.ศ. 2543]] หลังจากที่บริหารประเทศอยู่ 71 ปี พรรคปฏิวัติสถาบันก็ได้พ่ายแพ้การเลือกตั้งให้กับ[[บีเซนเต ฟอกซ์]] จากพรรคฝ่ายค้านคือ [[พรรคภารกิจแห่งชาติ (เม็กซิโก)|พรรคภารกิจแห่งชาติ]]
เมื่อวันที่ [[23 มีนาคม]] [[พ.ศ. 2548]] ฟอกซ์ได้ลงนามใน[[การเป็นหุ้นส่วนทางความมั่นคงและความรุ่งเรืองแห่งอเมริกาเหนือ]] ในการเลือกตั้งปี [[พ.ศ. 2549]] ฐานะของพรรคปฏิวัติสถาบันก็ยิ่งอ่อนแอลงและกลายเป็นพรรคที่มีที่นั่งในสภาผู้แทนราษฎรเป็นอันดับที่ 3 รองจากพรรคภารกิจแห่งชาติและ[[พรรคปฏิวัติประชาธิปไตย]] ซึ่งในการเลือกตั้งประธานาธิบดีซึ่งเกิดขึ้นพร้อมกันนั้น [[เฟลีเป กัลเดรอน]] จากพรรคภารกิจแห่งชาติได้ประกาศชัยชนะโดยได้รับคะแนนเสียงเฉือนขาด[[อันเดรส มานวยล์ โลเปซ โอบราดอร์]] ตัวแทนจากพรรคปฏิวัติประชาธิปไตยไปเพียงนิดเดียว อย่างไรก็ตาม โลเปซ โอบราดอร์ได้[[การโต้แย้งการเลือกตั้งทั่วไปในเม็กซิโก พ.ศ. 2549|ประท้วงการเลือกตั้ง]] และประกาศจัดตั้ง "รัฐบาลทางเลือก"<ref>Reséndiz, Francisco (2006), "[http://www.eluniversal.com.mx/notas/389114.html Rinde AMLO protesta como "presidente legítimo"]",El Universal'' {{es_icon}}</ref>
== การเมือง ==
{{โครง-ส่วน}}
== การแบ่งเขตการปกครอง ==
{{เขตการปกครองของเม็กซิโก|float=right}}
เม็กซิโกเป็นประเทศ[[สหพันธรัฐ]]ที่ประกอบด้วย[[รัฐในประเทศเม็กซิโก|เสรีรัฐอธิปไตย]] ({{lang|es|''estado libre y soberano''}}) 31 แห่ง แต่ละแห่งมีรัฐธรรมนูญ รัฐสภา รวมทั้งฝ่ายตุลาการประจำท้องถิ่นของตนเอง ประชาชนในรัฐสามารถเลือกตั้งผู้ว่าการรัฐได้โดยตรง ซึ่งจะดำรงตำแหน่งวาระละ 6 ปี และยังสามารถเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรเข้าไปประจำในรัฐสภาของรัฐทุก ๆ 3 ปี<ref> {{cite web|title=Article 116|work=Political Constitution of the United Mexican States|publisher=Congress of the Union of the United Mexican States|url=http://constitucion.gob.mx/index.php?idseccion=12|accessdate=2007-10-07}} {{es icon}}</ref>
รัฐต่าง ๆ ในเม็กซิโกจะแบ่งเขตการปกครองเป็น[[เทศบาลในประเทศเม็กซิโก|เทศบาล]] ({{lang|es|''municipio''}}) ซึ่งเป็นหน่วยการปกครองอย่างเป็นทางการที่เล็กที่สุดของประเทศ แต่ละแห่งมีนายกเทศมนตรีที่ได้รับเลือกตั้งโดยเสียงข้างมากจากประชาชนในท้อง ถิ่นเป็นผู้บริหาร<ref> {{cite web|title=Article 115|work=Political Constitution of the United Mexican States|publisher=Congress of the Union of the United Mexican States|url=http://constitucion.gob.mx/index.php?idseccion=12|accessdate=2007-10-07}} {{es icon}}</ref> เทศบาลขนาดใหญ่บางแห่งอาจแบ่งพื้นที่ย่อยลงไปอีกเป็นเขตเล็ก ๆ ซึ่งมีทั้งแบบกึ่งปกครองตนเองและแบบที่ไม่ได้ปกครองตนเอง
ตามรัฐธรรมนูญแล้ว [[เม็กซิโกซิตี|กรุงเม็กซิโกซิตี]]ในฐานะเมืองหลวงและที่ตั้งอำนาจฝ่ายบริหารของสหพันธรัฐยังมีสถานะเป็นเฟเดอรัลดิสตริกต์หรือ "เขตของสหพันธ์" ({{lang|es|''distrito federal''}}) ด้วย ทั้งสองถือเป็นหน่วยการปกครองเดียวกัน มีอาณาเขตเดียวกัน และมีลักษณะเป็นเขตการปกครองรูปแบบพิเศษที่ไม่ได้ขึ้นกับรัฐใดรัฐหนึ่งโดย เฉพาะ แต่เป็นของทุกรัฐในประเทศ ดังนั้นจึงมีอำนาจและกฎสำหรับท้องถิ่นค่อนข้างจำกัดกว่ารัฐต่าง ๆ<ref> {{cite web|title=Article 112|work=Political Constitution of the United Mexican States|publisher=Congress of the Union of the United Mexican States|url=http://constitucion.gob.mx/index.php?idseccion=12|accessdate=2007-10-07}} {{es icon}}</ref> อย่างไรก็ตาม ตั้งแต่ปี [[พ.ศ. 2530]] เขตสหพันธ์แห่งนี้ก็ได้รับอำนาจในการปกครองตนเองเพิ่มขึ้นเป็นลำดับ ปัจจุบันประชาชนในเขตสหพันธ์มีสิทธิ์ในการเลือกตั้งหัวหน้าคณะรัฐบาลประจำ เขตและสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประจำรัฐสภาของเขตได้โดยตรงเช่นเดียวกับประชาชน ในรัฐต่าง ๆ และถึงแม้เขตสหพันธ์จะไม่มีรัฐธรรมนูญ แต่ก็มีบทกฎหมายเป็นของตนเอง
{{clear}}
{| class="wikitable" style="width:100%; font-size:90%"
|-
! colspan="8" style="background:#629BAB; color:white; font-weight:bold" | เขตการปกครองหลักของเม็กซิโก
|- align=center style="font-weight:bold"
! style="background:lavender; width:12.5%" | รัฐ
! style="background:lavender; width:12%" | เมืองหลัก
! style="background:lavender; width:12.5%" | รัฐ
! style="background:lavender; width:11%" | เมืองหลัก
! style="background:lavender; width:14%" | รัฐ
! style="background:lavender; width:12%" | เมืองหลัก
! style="background:lavender; width:12.5%" | รัฐ
! style="background:lavender; width:12%" | เมืองหลัก
|-
| [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Aguascalientes.png|22x20px|border]] '''[[รัฐอากวัสกาเลียนเตส|อากวัสกาเลียนเตส]]'''
| [[อากวัสกาเลียนเตส (เมือง)|อากวัสกาเลียนเตส]]
| align = center colspan="2"| {{flagcountry|Mexican Federal District|name='''เฟเดอรัลดิสตริกต์'''}}
| [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Morelos.png|22x20px|border]] '''[[รัฐมอเรโลส|มอเรโลส]]'''
| [[กูเอร์นาวากา]]
| [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Sinaloa.png|22x20px|border]] '''[[รัฐซีนาโลอา|ซีนาโลอา]]'''
| [[กูเลียกัง]]
|-
| style = "background:#f0f0f0" | [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Baja_California.png|22x20px|border]] '''[[รัฐบาฮากาลิฟอร์เนีย|บาฮากาลิฟอร์เนีย]]'''
| style = "background:#f0f0f0" | [[เม็กซิกาลี]]
| style = "background:#f0f0f0" | [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Durango.png|22x20px|border]] '''[[รัฐดูรังโก|ดูรังโก]]'''
| style = "background:#f0f0f0" | [[ดูรังโก (เมือง)|ดูรังโก]]
| style = "background:#f0f0f0" | [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Nayarit.png|22x20px|border]] '''[[รัฐนายาริต|นายาริต]]'''
| style = "background:#f0f0f0" | [[เตปิก]]
| style = "background:#f0f0f0" | [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Sonora.png|22x20px|border]] '''[[รัฐโซโนรา|โซโนรา]]'''
| style = "background:#f0f0f0" | [[เอร์โมซีโย]]
|-
| [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Baja_California_Sur.png|22x20px|border]] '''[[รัฐบาฮากาลิฟอร์เนียซูร์|บาฮากาลิฟอร์เนียซูร์]]'''
| [[ลาปาซ (บาฮากาลิฟอร์เนียซูร์)|ลาปาซ]]
| [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Guanajuato.png|22x20px|border]] '''[[รัฐกวานาคัวโต|กวานาคัวโต]]'''
| [[กวานาคัวโต (เมือง)|กวานาคัวโต]]
| [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Nuevo_Leon.png|22x20px|border]] '''[[รัฐนวยโวเลออง|นวยโวเลออง]]'''
| [[มอนเตร์เรย์]]
| [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Tabasco.png|22x20px|border]] '''[[รัฐตาบัสโก|ตาบัสโก]]'''
| [[วียาเอร์โมซา]]
|-
| style = "background:#f0f0f0" | [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Campeche.png|22x20px|border]] '''[[รัฐกัมเปเช|กัมเปเช]]'''
| style = "background:#f0f0f0" | [[กัมเปเช (เมือง)|กัมเปเช]]
| style = "background:#f0f0f0" | [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Guerrero.png|22x20px|border]] '''[[รัฐเกร์เรโร|เกร์เรโร]]'''
| style = "background:#f0f0f0" | [[ชิลปันซิงโก]]
| style = "background:#f0f0f0" | [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Oaxaca.png|22x20px|border]] '''[[รัฐวาฮากา|วาฮากา]]'''
| style = "background:#f0f0f0" | [[วาฮากา (เมือง)|วาฮากา]]
| style = "background:#f0f0f0" | [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Tamaulipas.png|22x20px|border]] '''[[รัฐตาเมาลีปัส|ตาเมาลีปัส]]'''
| style = "background:#f0f0f0" | [[ซิวดัดวิกโตเรีย]]
|-
| [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Chiapas.png|22x20px|border]] '''[[รัฐเชียปัส|เชียปัส]]'''
| [[ตุซตลากูตีเอร์เรซ]]
| [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Hidalgo.png|22x20px|border]] '''[[รัฐอีดัลโก|อีดัลโก]]'''
| [[ปาชูกา (อีดัลโก)|ปาชูกา]]
| [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Puebla.png|22x20px|border]] '''[[รัฐปวยบลา|ปวยบลา]]'''
| [[ปวยบลา (เมือง)|ปวยบลา]]
| [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Tlaxcala.png|22x20px|border]] '''[[รัฐตลัซกาลา|ตลัซกาลา]]'''
| [[ตลัซกาลา (เมือง)|ตลัซกาลา]]
|-
| style = "background:#f0f0f0" | [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Chihuahua.png|22x20px|border]] '''[[รัฐชีวาวา|ชีวาวา]]'''
| style = "background:#f0f0f0" | [[ชีวาวา (เมือง)|ชีวาวา]]
| style = "background:#f0f0f0" | [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Jalisco.png|22x20px|border]] '''[[รัฐฮาลิสโก|ฮาลิสโก]]'''
| style = "background:#f0f0f0" | [[กวาดาลาฮารา (ประเทศเม็กซิโก)|กวาดาลาฮารา]]
| style = "background:#f0f0f0" | [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Queretaro.png|22x20px|border]] '''[[รัฐเกเรตาโร|เกเรตาโร]]'''
| style = "background:#f0f0f0" | [[เกเรตาโร (เมือง)|เกเรตาโร]]
| style = "background:#f0f0f0" | [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Veracruz.png|22x20px|border]] '''[[รัฐเวรากรูซ|เวรากรูซ]]'''
| style = "background:#f0f0f0" | [[ฮาลาปา]]
|-
| [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Coahuila.png|22x20px|border]] '''[[รัฐโกอาวีลา|โกอาวีลา]]'''
| [[ซัลตีโย]]
| [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Estado_de_Mexico.png|22x20px|border]] '''[[รัฐเม็กซิโก|เม็กซิโก]]'''
| [[โตลูกา]]
| [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Quintana_Roo.png|22x20px|border]] '''[[รัฐกินตานาโร|กินตานาโร]]'''
| [[เชตูมัล]]
| [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Yucatan.png|22x20px|border]] '''[[รัฐยูกาตัง|ยูกาตัง]]'''
| [[เมรีดา (เม็กซิโก)|เมรีดา]]
|-
| style = "background:#f0f0f0" | [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Colima.png|22x20px|border]] '''[[รัฐโกลีมา|โกลีมา]]'''
| style = "background:#f0f0f0" | [[โกลีมา (เมือง)|โกลีมา]]
| style = "background:#f0f0f0" | [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Michoacan.png|22x20px|border]] '''[[รัฐมิโชอากัง|มิโชอากัง]]'''
| style = "background:#f0f0f0" | [[มอเรเลีย]]
| style = "background:#f0f0f0" | [[ไฟล์:Mexico_stateflags_San_Luis_Potosi.png|22x20px|border]] '''[[รัฐซันลุยส์โปโตซี|ซันลุยส์โปโตซี]]'''
| style = "background:#f0f0f0" | [[ซันลุยส์โปโตซี (เมือง)|ซันลุยส์โปโตซี]]
| style = "background:#f0f0f0" | [[ไฟล์:Mexico_stateflags_Zacatecas.png|22x20px|border]] '''[[รัฐซากาเตกัส|ซากาเตกัส]]'''
| style = "background:#f0f0f0" | [[ซากาเตกัส (เมือง)|ซากาเตกัส]]
|}
== ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ ==
{{โครง-ส่วน}}
== กองทัพ ==
{{บทความหลัก|กองทัพเม็กซิโก}}
{{โครง-ส่วน}}
=== กองทัพบก ===
{{โครง-ส่วน}}
=== กองทัพอากาศ ===
{{โครง-ส่วน}}
=== กองทัพเรือ ===
{{โครง-ส่วน}}
=== กองกำลังกึ่งทหาร ===
{{โครง-ส่วน}}
== เศรษฐกิจ ==
'''อัตราการเจริญเติบโต''' ร้อยละ 2.7 (2548)
'''ผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศ''' (GDP) 670.7 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ (2548)
GDP per capita 6,298 ดอลลาร์สหรัฐ/คน/ปี
'''โครงสร้างผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศ''' ภาคเกษตรกรรม ร้อยละ 4
(ข้าวโพด ถั่วแดง เมล็ดพืชให้น้ำมัน พืชสำหรับเลี้ยงสัตว์ ผลไม้ ฝ้าย กาแฟ อ้อย พืชผักเมืองหนาว)
ภาคอุตสาหกรรม ร้อยละ 26.5 (ปิโตรเลียมและเหมืองแร่)
ภาคบริการ ร้อยละ 69.5 (การค้าและการท่องเที่ยว การคมนาคมขนส่ง)
'''อัตราเงินเฟ้อ''' ร้อยละ 3.3 (2548)
'''ดุลบัญชีเดินสะพัด''' –8.97 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ (2548)
'''เงินทุนสำรองระหว่างประเทศและทองคำ''' 68.7 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ (2548)
'''หนี้สาธารณะ''' ร้อยละ 39.1 ของ GDP (2548)
'''อัตราการว่างงาน''' ร้อยละ 3.6 (2548)
'''ทรัพยากรธรรมชาติ''' ปิโตรเลียม เงิน ทองแดง ทองคำ ตะกั่ว สังกะสี
ก๊าซธรรมชาติ ป่าไม้
'''อุตสาหกรรม''' อาหารแปรรูป เครื่องดื่ม ยาสูบ เคมีภัณฑ์ เหล็กและเหล็กกล้า
ปิโตรเลียม เหมืองแร่ สิ่งทอ เสื้อผ้า เครื่องยนต์ การท่องเที่ยว
'''เกษตรกรรม''' ข้าวโพด ข้าวสาลี ข้าว ถั่ว ฝ้าย กาแฟ ผลไม้ มะเขือเทศ ปลา
'''นโยบายเศรษฐกิจหลัก''' ส่งเสริมการค้าเสรี จัดตั้งเขตการค้าเสรีทวิภาคี ส่งเสริมการลงทุนจากต่างประเทศ
แปรรูปรัฐวิสาหกิจ เสริมสร้างเสถียรภาพทางเศรษฐกิจ และควบคุมอัตราเงินเฟ้อ (Inflation target)
'''การค้าระหว่างประเทศ''' (2548)
การส่งออก 213.7 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ
การนำเข้า 223.7 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ
'''สินค้านำเข้าหลัก''' สินค้าวัตถุดิบ และสินค้ากึ่งสำเร็จรูป สินค้าประเภททุน ผลิตภัณฑ์เคมี ปิโตรเคมี
ยางและพลาสติก อุปกรณ์การขนส่งและชิ้นส่วนรถยนต์ เป็นต้น
'''สินค้าส่งออกหลัก''' สินค้าอุตสาหกรรม น้ำมันปิโตรเลียม
== คมนาคม ==
{{โครง-ส่วน}}
== ประชากร ==
'''ประชากร :''' 107,449,525 คน โครงสร้างอายุ : 0-14 ปี -- 30.6% (ชาย 16,770,957/หญิง 16,086,172)
15-64 ปี -- 63.6% (ชาย 33,071,809/หญิง 35,316,281) 65 ปี และสูงกว่า -- 5.8% (ชาย 2,814,707/หญิง 3,389,599)
อัตราการเจริญเติบโตของประชากร : 1.16%
'''สัญชาติ :''' ชาวเม็กซิกัน (Mexican)
'''กลุ่มชนพื้นเมือง :''' เมสติโซ (ผิวขาวผสมอินเดียแดงพื้นเมือง) 60%, อเมริกาอินเดียแดง 30%, คอเคเชียน 9% และอื่นๆ 1%
'''ศาสนา :''' โรมันคาทอลิก 89% โปรแตสแตนท์ 6% และอื่นๆ 5%
'''ภาษา :''' สเปน (ราชการ) และ ภาษาพื้นเมืองได้แก่ ภาษามายัน (Mayan) และภาษานาวาท์ล (Nahautl)
'''การศึกษา :''' ประชากรอายุ 15 ปีขึ้นไปสามารอ่านและเขียนได้ 92.2% ของประชากรทั้งหมด (ชาย 94%
หญิง 90.5%) โดยมีมหาวิทยาลัยของรัฐที่ใหญ่และมีชื่อเสียงที่สุดคือ National Autonomous University of Mexico (NAUM) ซึ่งก่อตั้งในปี 2094 (1551) และ มีนักศึกษาได้ 269,000 คน
=== เมืองใหญ่ ===
<!--[[ไฟล์:Countrytwintowers.jpg|right|300px|thumb|[[กวาดาลาฮารา (รัฐฮาลิสโก)|เมืองกวาดาลาฮารา]] [[รัฐฮาลิสโก]]]]-->
{| class="wikitable" style="margin-right:60px;" cellpadding="2"
! อันดับที่ !!width="100px"| เมือง !!width="100px"| รัฐ
! ประชากร !!width="90px"| ภาค <br /> (ไม่เป็นทางการ)
|-
| align = "center"| 1 || [[เม็กซิโกซิตี]] || [[เม็กซิกันเฟเดอรัลดิสตริกต์|เฟเดอรัลดิสตริกต์]]
| align = "right" | 19.23 ล้านคน ||align="center"| ตะวันออกเฉียงใต้
|-
| align = "center"| 2 || [[กวาดาลาฮารา (เม็กซิโก)|กวาดาลาฮารา]] || [[รัฐฮาลิสโก|ฮาลิสโก]]
| align = "right" | 4.10 ล้านคน ||align="center"|ตะวันตก
|-
| align = "center"| 3 || [[มอนเตร์เรย์]] || [[รัฐนวยโวเลออง|นวยโวเลออง]]
| align = "right" | 3.66 ล้านคน ||align="center"| ตะวันออกเฉียงเหนือ
|-
| align = "center"| 4 || [[ปวยบลา (เมือง)|ปวยบลา]] || [[รัฐปวยบลา|ปวยบลา]]
| align = "right" | 2.11 ล้านคน ||align="center"|ตะวันออก
|-
| align = "center"| 5 || [[โตลูกา]] || [[รัฐเม็กซิโก|เม็กซิโก]]
| align = "right" | 1.61 ล้านคน ||align="center"| กลางตอนใต้
|-
| align = "center"| 6 || [[ตีฮัวนา]] || [[รัฐบาฮากาลิฟอร์เนีย|บาฮากาลิฟอร์เนีย]]
| align = "right" | 1.48 ล้านคน ||align="center"| ตะวันตกเฉียงเหนือ
|-
| align = "center"| 7 || [[เลออง (เม็กซิโก)|เลออง]] || [[รัฐกวานาวาโต|กวานาวโต]]
| align = "right" | 1.43 ล้านคน ||align="center"|กลาง
|-
| align = "center"| 8 || [[ซิวดัดฮัวเรซ]] || [[รัฐชีวาวา|ชีวาวา]]
| align = "right" | 1.31 ล้านคน ||align="center"| ตะวันตกเฉียงเหนือ
|-
| align = "center"| 9 || [[ตอร์เรออง]] || [[รัฐโกอาวีลา|โกอาวีลา]]
| align = "right" | 1.11 ล้านคน ||align="center"| ตะวันออกเฉียงเหนือ
|-
| align = "center"| 10 || [[ซันลุยส์โปโตซี (เมือง)|ซันลุยส์โปโตซี]] || [[รัฐซันลุยส์โปโตซี|ซันลุยส์โปโตซี]]
| align = "right" | 0.96 ล้านคน ||align="center"|กลาง
|-
| align = "center"| 11 || [[ซันเตียโกเดเกเรตาโร|เกเรตาโร]] || [[รัฐเกเรตาโร|เกเรตาโร]]
| align = "right" | 0.92 ล้านคน ||align="center"|กลาง
|-
| align = "center"| 12 || [[เมรีดา (เม็กซิโก)|เมรีดา]] || [[รัฐยูกาตัง|ยูกาตัง]]
| align = "right" | 0.90 ล้านคน ||align="center"| ตะวันออกเฉียงใต้
|-
| align = "center"| 13 || [[เม็กซิกาลี]] || |[[รัฐบาฮากาลิฟอร์เนีย|บาฮากาลิฟอร์เนีย]]
| align = "right" | 0.85 ล้านคน ||align="center"| ตะวันตกเฉียงเหนือ
|-
| align = "center"| 14 || [[อากวัสกาเลียนเตส (เมือง)|อากวัสกาเลียนเตส]] || [[รัฐอากวัสกาเลียนเตส|อากวัสกาเลียนเตส]]
| align = "right" | 0.81 ล้านคน ||align="center"|กลาง
|-
| align = "center"| 15 || [[ตัมปีโก]] || [[รัฐตาเมาลีปัส|ตาเมาลีปัส]]
| align = "right" | 0.80 ล้านคน ||align="center"| ตะวันออกเฉียงเหนือ
|-
| align = "center"| 16 || [[กูเอร์นาวากา]] || [[รัฐมอเรโลส|มอเรโลส]]
| align = "right" | 0.79 ล้านคน ||align="center"|กลาง
|-
| align = "center"| 17 || [[อากาปุลโก]] || |[[รัฐเกร์เรโร|เกร์เรโร]]
| align = "right" | 0.79 ล้านคน ||align="center"| ใต้
|-
| align = "center"| 18 || [[ชีวาวา (เมือง)|ชีวาวา]] || [[รัฐชีวาวา|ชีวาวา]]
| align = "right" | 0.78 ล้านคน ||align="center"| ตะวันออกเฉียงเหนือ
|-
| align = "center"| 19 || [[กูเลียกัง]] || |[[รัฐซีนาโลอา|ซีนาโลอา]]
| align = "right" | 0.76 ล้านคน ||align="center"| ตะวันตกเฉียงเหนือ
|}
== วัฒนธรรม ==
=== อาหาร ===
{{โครง-ส่วน}}
=== การท่องเที่ยว ===
{{โครง-ส่วน}}
=== กีฬา ===
{{โครง-ส่วน}}
== อ้างอิง ==
{{รายการอ้างอิง|}}
== แหล่งข้อมูลอื่น ==
{{คอมมอนส์|ประเทศเม็กซิโก}}
{{Wikitravel|Mexico|ประเทศเม็กซิโก}}
; รัฐบาล
; การศึกษา
; ด้านการท่องเที่ยว
{{ฟลิคเกอร์|Mexico|ประเทศเม็กซิโก}}
* [http://www.mfa.go.th/web/2388.php?id=173 ข้อมูลประเทศเม็กซิโกจากเว็บไซต์กระทรวงการต่างประเทศ ประเทศไทย]
* [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mx.html ข้อมูลประเทศเม็กซิโกจากเว็บไซต์ CIA สหรัฐอเมริกา] {{en icon}}
{{อเมริกาเหนือ}}
{{เอเปก}}
{{เขตการค้าเสรีแห่งอเมริกาเหนือ}}
[[หมวดหมู่:ประเทศเม็กซิโก| ]]
[[หมวดหมู่:รัฐและดินแดนที่ก่อตั้งในปี พ.ศ. 2356]]
[[หมวดหมู่:อดีตอาณานิคมของสเปน]]
{{Link FA|ca}}
{{Link FA|es}}
{{Link FA|nah}}
{{Link GA|no}}
[[ace:Meksiko]]
[[af:Meksiko]]
[[als:Mexiko]]
[[am:ሜክሲኮ]]
[[an:Mexico]]
[[ang:Mexico]]
[[ar:المكسيك]]
[[arc:ܡܟܣܝܩܘ]]
[[arz:الميكسيك]]
[[ast:Méxicu]]
[[ay:Mïxiku]]
[[az:Meksika]]
[[ba:Мексика]]
[[bar:Mexiko]]
[[bat-smg:Meksėka]]
[[bcl:Mehiko]]
[[be:Мексіка]]
[[be-x-old:Мэксыка]]
[[bg:Мексико]]
[[bi:Mexico]]
[[bm:Mɛkisiki]]
[[bn:মেক্সিকো]]
[[bo:མེག་སི་ཀོ།]]
[[bpy:মেক্সিকো]]
[[br:Mec'hiko]]
[[bs:Meksiko]]
[[bxr:Мексикэ]]
[[ca:Mèxic]]
[[cbk-zam:México]]
[[cdo:Mĕ̤k-să̤-gŏ̤]]
[[ce:Мексика]]
[[ceb:Mehiko]]
[[chr:ᎺᏏᎪ]]
[[chy:Mé'šeeséve'ho'évenó]]
[[ckb:مەکسیک]]
[[co:Messicu]]
[[crh:Meksika]]
[[cs:Mexiko]]
[[cv:Мексика]]
[[cy:Mexico]]
[[da:Mexico]]
[[de:Mexiko]]
[[diq:Meksika]]
[[dsb:Mexiko]]
[[dv:މެކްސިކޯ]]
[[dz:མེཀསི་ཀོ་]]
[[ee:Mexico]]
[[el:Μεξικό]]
[[en:Mexico]]
[[eo:Meksiko]]
[[es:México]]
[[et:Mehhiko]]
[[eu:Mexiko]]
[[ext:Méjicu]]
[[fa:مکزیک]]
[[fi:Meksiko]]
[[fiu-vro:Mehhiko]]
[[fo:Meksiko]]
[[fr:Mexique]]
[[frp:Mexique]]
[[frr:Meksikoo]]
[[fur:Messic]]
[[fy:Meksiko]]
[[ga:Meicsiceo]]
[[gag:Meksika]]
[[gan:墨西哥]]
[[gd:Meagsago]]
[[gl:México]]
[[gn:Méjiko]]
[[got:𐌼𐌰𐌹𐌷𐌹𐌺𐍉]]
[[gv:Meksico]]
[[hak:Me̍t-sî-kô]]
[[haw:Mekiko]]
[[he:מקסיקו]]
[[hi:मेक्सिको]]
[[hif:Mexico]]
[[hr:Meksiko]]
[[hsb:Mexiko]]
[[ht:Meksik]]
[[hu:Mexikó]]
[[hy:Մեքսիկա]]
[[ia:Mexico]]
[[id:Meksiko]]
[[ik:Mexiqo]]
[[ilo:Méhiko]]
[[io:Mexikia]]
[[is:Mexíkó]]
[[it:Messico]]
[[iu:ᒦᒃᓰᖂ]]
[[ja:メキシコ]]
[[jbo:mexygu'e]]
[[jv:Mèksiko]]
[[ka:მექსიკა]]
[[kbd:Мексикэ]]
[[kk:Мексика]]
[[kl:Mexico]]
[[km:ម៉ិចស៊ិក]]
[[kn:ಮೆಕ್ಸಿಕೋ]]
[[ko:멕시코]]
[[krc:Мексика]]
[[ku:Meksîk]]
[[kv:Мексика]]
[[kw:Meksiko]]
[[ky:Мексика]]
[[la:Mexicum]]
[[lad:Meksiko]]
[[lb:Mexiko]]
[[lez:Мексика]]
[[li:Mexico]]
[[lij:Mescico]]
[[lmo:Messich]]
[[ln:Mexiko]]
[[lt:Meksika]]
[[ltg:Meksika]]
[[lv:Meksika]]
[[mdf:Мексик]]
[[mg:Meksika]]
[[mhr:Мексика]]
[[mi:Mehiko]]
[[mk:Мексико]]
[[ml:മെക്സിക്കോ]]
[[mn:Мексик]]
[[mr:मेक्सिको]]
[[mrj:Мексика]]
[[ms:Mexico]]
[[mwl:México]]
[[my:မက္ကဆီကိုနိုင်ငံ]]
[[mzn:مکزیک]]
[[na:Meketiko]]
[[nah:Mēxihco]]
[[nap:Messico]]
[[nds:Mexiko]]
[[nds-nl:Mexico (laand)]]
[[ne:मेक्सिको]]
[[new:मेक्सिको]]
[[nl:Mexico (land)]]
[[nn:Mexico]]
[[no:Mexico]]
[[nov:Mexiko]]
[[nrm:Mexique]]
[[nv:Méhigo]]
[[oc:Mexic]]
[[or:ମେକ୍ସିକୋ]]
[[os:Мексикæ]]
[[pa:ਮੈਕਸੀਕੋ]]
[[pag:Mexico]]
[[pam:Mexico]]
[[pap:Mexico]]
[[pdc:Mexiko]]
[[pfl:Mexiko]]
[[pih:Meksikoe]]
[[pl:Meksyk]]
[[pms:Méssich]]
[[pnb:میکسیکو]]
[[pt:México]]
[[qu:Mishiku]]
[[rm:Mexico]]
[[rmy:Mexiko]]
[[ro:Mexic]]
[[roa-rup:Mexico]]
[[roa-tara:Messeche]]
[[ru:Мексика]]
[[rue:Мексіко]]
[[rw:Megizike]]
[[sah:Мексика]]
[[sc:Mèssico]]
[[scn:Mèssicu]]
[[sco:Mexico]]
[[se:Meksiko]]
[[sh:Meksiko]]
[[simple:Mexico]]
[[sk:Mexiko]]
[[sl:Mehika]]
[[sm:Mexico]]
[[sn:Mexico]]
[[so:Meksiko]]
[[sq:Meksika]]
[[sr:Мексико]]
[[srn:Meksikokondre]]
[[ss:IMekisikho]]
[[stq:Mexiko]]
[[su:Méksiko]]
[[sv:Mexiko]]
[[sw:Mexiko]]
[[szl:Meksyk]]
[[ta:மெக்சிக்கோ]]
[[te:మెక్సికో]]
[[tg:Мексика]]
[[tk:Meksika]]
[[tl:Mehiko]]
[[tpi:Meksiko]]
[[tr:Meksika]]
[[tt:Мексика]]
[[tw:Mexico]]
[[ug:مېكسىكا]]
[[uk:Мексика]]
[[ur:میکسیکو]]
[[uz:Meksika]]
[[vec:Mèsico]]
[[vep:Meksik]]
[[vi:México]]
[[vo:Mäxikän]]
[[war:Mehiko]]
[[wo:Meksik]]
[[wuu:墨西哥]]
[[xal:Мексикудин Ниицәтә Орн Нутгуд]]
[[xmf:მექსიკა]]
[[yi:מעקסיקא]]
[[yo:Mẹ́ksíkò]]
[[zh:墨西哥]]
[[zh-classical:墨西哥]]
[[zh-min-nan:Be̍k-se-ko]]
[[zh-yue:墨西哥]]
[[zu:IMekisiko]]
| |||