ผลต่างระหว่างรุ่นของ "อันดับวานร"

เนื้อหาที่ลบ เนื้อหาที่เพิ่ม
ไม่มีความย่อการแก้ไข
ไม่มีความย่อการแก้ไข
บรรทัด 1:
{{ต้องการอ้างอิง}}
{{Taxobox
| name =
| image = Chimpanse.jpg
| image_width = 250px
| image_caption = [[ชิมแปนซี]] (''Pan troglodytes'') เป็นไพรเมตที่ใกล้เคียงกับมนุษย์มากที่สุด จัดเป็น[[ลิงไม่มีหาง]] (Hominoidea)
| fossil_range = [[Paleocene|พาลีโอซีน]]ยุคปลาย–ปัจจุบัน, {{Fossil range|58|0}}
| regnum = [[Animalia]]
| phylum = [[Chordata]]
บรรทัด 10:
| ordo = '''Primates'''
| ordo_authority = [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], [[ค.ศ. 1758|1758]]
| subdivision_ranks = [[อันดับ (ชีววิทยา)|อันดับย่อย]]
| subdivision =
*[[Strepsirrhini]]<br />
*[[Haplorrhini]]
| range_map = Range of Non-human Primates.png
| range_map_caption = [[แผนที่]]แสดงการกระจายพันธุ์ของไพรเมตรอบโลก ที่ไม่ใช่[[มนุษย์]]
}}
'''อันดับวานร''' หรือ '''อันดับไพรเมต''' ({{lang-en|Primate}}) เป็นกลุ่ม[[อันดับ (ชีววิทยา)|อันดับ]]ของ[[สัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนม]]ที่มีพัฒนาการ[[วิวัฒนาการ]]สูงสุดในบรรดา[[สิ่งมีชีวิต]]ทั้งหมดบน[[โลก]] อันได้แก่ สัตว์จำพวก[[ลีเมอร์]], [[ลิง]] และ[[ลิงไม่มีหาง]] ซึ่งรวมถึง[[มนุษย์]]ด้วย มี[[ชื่อสามัญ]]เรียกกันโดยทั่วไปว่า ไพรเมต จึงกล่าวได้ว่าสามารถพบไพรเมตได้ทั่วโลก โดยไพรเมตที่ไม่ใช่มนุษย์ ส่วนใหญ่จะอยู่ใน [[แอฟริกา]], ตอนล่างของ[[ทวีปเอเชีย]], [[อเมริกากลาง]] และ[[อเมริกาใต้]] แต่จะพบไพรเมตอยู่เพียงไม่กี่สายพันธุ์ [[species|ชนิด]]ในแถบ[[เอเชียเหนือ|ตอนเหนือของทวีปเอเชีย]] จนถึงตอนเหนือของญี่ปุ่น หรือตอนเหนือของอเมริกา และเม็กซิโก โดยที่ไม่พบใน[[ทวีปยุโรป]] และ[[ทวีปออสเตรเลีย]]
 
==นิรุติศาสตร์==
เส้น 21 ⟶ 23:
 
== ลักษณะสำคัญ ==
*มี[[นิ้ว (อวัยวะ)|นิ้ว]] มี[[เล็บ]]มือแบน แทนอุ้งเล็บหรือกีบเช่น ในสัตว์อันดับอื่น ๆ
สมองเจริญดี ฟันบด (molar) มีลักษณะทู่ (bunodent) ระบบสายตาและมือมีวิวัฒนาการจนใช้การได้ดี ลักษณะเด่นคือ นิ้วหัวแม่มือสามารถพับขวางฝ่ามือได้ (opposable) ทำให้มีความสามารถพิเศษหลายอย่าง มีทั้งประเภทที่มีหางและไม่มีหาง
*มีสูตรของ[[ฟัน]]เป็น 4 ประเภท คือ [[ฟันตัด]], [[เขี้ยว|ฟันเขี้ยว]], ฟันกรามหน้า และฟันกราม โดยฟันกรามหน้ามี 2 ยอด ฟันกรามมี 4 ยอด
*มีนิ้วแรกของ[[มือ]] (เท้าหน้า) และ[[เท้า]] สามารถเคลื่อนที่ตรงกันข้ามกับนิ้วอื่น ๆ ทำให้หยิบจับได้มั่นคงมากขึ้น
*มีกระบอกตา และเบ้าตาล้อมรอบทางด้านหลังของกระดูก ทำให้แยกเบ้าตาออกจากกล่องสมองและตาอยู่ทางด้านหน้าทั้งสองข้างเห็นภาพลึกชัดและแยกแยะ[[สี]]ต่าง ๆ ได้
*[[เต้านม]]ลดจำนวนลงเหลือเพียง 1 คู่ บนหน้าอก ยกเว้นไพรเมตบางชนิดอาจมีเต้านมบนหน้าท้องด้วย
*มีประสาทการดมกลิ่นไม่ดี มีการพัฒนาการลดลงมากกว่าสัตว์อื่น
*มีกระดูก[[ไหปลาร้า]] และกระดูก[[สะบัก]] แข็งแรง ทำให้ขาคู่หน้าสามารถหมุนได้จึงเคลื่อนที่ได้หลายแบบ
*ระบบสืบพันธุ์เพศเมียมีวิวัฒนาการสูงประกอบด้วยการมี[[เมนส์|รอบเดือน]] ซึ่งพบทั้ง[[ลิงโลกเก่า]], ลิงไม่มีหาง และมนุษย์
*[[ต่อมเหงื่อ]]ปรากฎบน[[ผิวหนัง]]ทั่วไป ต่างจากสัตว์อื่น ๆ ที่มักมีต่อมเหงื่อที่อุ้งมือ หรืออุ้งเท้า
*มี[[ขนสัตว์|ขน]]เป็นหย่อม ๆ บนตัว เช่น ที่หัว, [[รักแร้]] ไม่ได้กระจายตัวสม่ำเสมอเหมือนสัตว์อื่น ๆ
*กล่องสมองค่อนข้างกลมและมีขนาดใหญ่ ช่องเปิด[[Foramen magnum|ฟอราเมน แมกนัม]] มาอยู่ข้างล่างของกระโหลกทำให้กระโหลกและกระดูกสันหลังต่อกันในแนวยืนมากขึ้น<ref>[http://www.thaigoodview.com/library/teachershow/nongkhai/somkid/sec01p01.html ลักษณะของออร์เดอร์ไพรเมต]</ref>
 
==การจำแนก==
== แบ่งออกเป็น 3 กลุ่มย่อยคือ ==
* '''อันดับวานร''' หรือ '''อันดับไพรเมต'''
1.ลิงโลกเก่า (Old world monkey)
** '''อันดับย่อย [[Strepsirrhini]]'''
เป็นลิงที่พบได้ทั่วโลกยกเว้นทวีปอเมริกา มีจมูกแคบ หางสั้น หรือถ้าหางยาวก็ไม่สามารถใช้หางเกี่ยวกิ่งไม้ได้ มีกระพุ้งแก้มใหญ่ (Cheek pouch) มีนิ้ว
*** อันดับฐาน [[ลีเมอร์|Lemuriformes]] - ลีเมอร์
5 นิ้ว ฟัน 32 ซี่ มีแผ่นรองก้นเป็นสีแดงหรือสีน้ำเงิน ไม่มีไส้ติ่ง เช่น ลิงรีซัส ลิงแสม เป็นต้น
**** [[วงศ์ (ชีววิทยา)|วงศ์]] [[Cheirogaleidae]]
 
**** วงศ์ [[Daubentoniidae]]
2.ลิงโลกใหม่ (New world monkey)
**** วงศ์ [[Lemuridae]]
เป็นลิงที่พบแถบทวีปอเมริกา มีจมูกแคบ หางยาว แข็งแรง สามารถใช้ห้อยโหนตามกิ่งไม้ได้ มีนิ้ว 4 นิ้ว ฟัน 36 ซี่ ก้นไม่มีแผ่นรองนั่ง เช่น ลิงมาโมเซท (Marmosets) ลิงหน้าขาว (Capuchin)
**** วงศ์ [[Lepilemuridae]]
 
**** วงศ์ [[Indriidae]]
3.เอพ (Ape)
*** อันดับฐาน [[Lorisiformes]]
เป็นพวกลิงใหญ่ไม่มีหาง กระพุ้งแก้มไม่ใหญ่ เดินตัวตรง แขนยาว พบได้ทั่วไปยกเว้นอเมริกา เช่น ชะนี อุรังอุตัง กอริลา ชิมแพนซี
**** วงศ์ [[Lorisidae]]
 
**** วงศ์ [[Galagidae]]
== เสริมความรู้ ==
** '''อันดับย่อย [[Haplorhini]]'''
* [[ชะนี]] (Gibbon)
*** อันดับฐาน [[Tarsiiformes]]
เป็นลิงไม่มีหางขนาดเล็กที่สุด มีลักษณะเป็นผัวเดียวเมียเดียว พบในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ในโลกพบทั้งหมด 7 ชนิด ในประเทศไทยพบ 3 ชนิด
**** วงศ์ [[Tarsiidae]] - ทาร์เซีย
 
*** อันดับฐาน [[Simiiformes]]
* [[ลิงอุรังอุตัง]] (''Pongo'' sp.)
**** อนุอันดับ [[Platyrrhini]] - ลิงโลกใหม่
อุรังอุตังมาจากภาษามาเลเซียที่แปลว่า คนป่า พบเฉพาะในเกาะบอร์เนียว สุมาตรา จัดเป็นลิงขนาดใหญ่ ทำรังอยู่บนต้นไม้ กินพืชเป็นอาหารหลัก
***** วงศ์ [[Callitrichidae]]
 
***** วงศ์ [[Cebidae]]
* [[กอริลล่า]]
***** วงศ์ [[Aotidae]]
เป็นลิงไม่มีหางที่มีขนาดใหญ่ที่สุด สูงได้ถึง 6 ฟุต พบในแถวทวีปแอฟริกา อยู่ลักษณะเป็นฝูง กินพืชเป็นอาหาร
***** วงศ์ [[Pitheciidae]]
 
***** วงศ์ [[Atelidae]]
* [[ชิมแปนซี]] (''Pan'' sp.)
**** อนุอันดับ [[Catarrhini]]
เป็นลิงไม่มีหางที่ฉลาดที่สุด เนื่องจากขนาดสมองใหญ่กว่าลิงชนิดอื่นๆ ขนตามลำตัวค่อนข้างสั้น หูใหญ่และกาง พบในตอนกลางของทวีปแอฟริกา
***** วงศ์ใหญ่ [[Cercopithecoidea]] - ลิงโลกใหม่
****** วงศ์ [[Cercopithecidae]] - ลิงโลกใหม่
***** วงศ์ใหญ่ [[Hominoidea]] - เอป, ลิงไม่มีหาง, ลิงใหญ่
****** วงศ์ [[Hylobatidae]] - ชะนี
****** วงศ์ [[Hominidae]] - [[กอริลลา]], [[อุรังอุตัง]], ชิมแปนซี, มนุษย์<ref>Rylands, A. B. & Mittermeier, R. A. (2009). "The Diversity of the New World Primates (Platyrrhini)". In Garber, P. A., Estrada, A., Bicca-Marques, J. C., Heymann, E. W. & Strier, K. B.. South American Primates: Comparative Perspectives in the Study of Behavior, Ecology, and Conservation. Springer. ISBN 978-0-387-78704-6.</ref> <ref>Mittermeier, R., Ganzhorn, J., Konstant, W., Glander, K., Tattersall, I., Groves, C., Rylands, A., Hapke, A., Ratsimbazafy, J., Mayor, M., Louis, E., Rumpler, Y., Schwitzer, C. & Rasoloarison, R. (December 2008). "Lemur Diversity in Madagascar". International Journal of Primatology 29 (6): 1607–1656.</ref> <ref>Groves, C. (2005). Wilson, D. E.; Reeder, D. M. eds. ''Mammal Species of the World'' (3rd ed.). Baltimore: Johns Hopkins University Press. pp. 111–184. OCLC 62265494. ISBN 0-801-88221-4.</ref>
 
== อ้างอิง ==
{{รายการอ้างอิง}}
 
==แหล่งข้อมูลอื่น==
{{wikispecies|Primates}}
 
{{สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม}}
 
 
{{โครงสัตว์}}
 
[[หมวดหมู่:ไพรเมต| ]]