สีเหลือบ
สีรุ้ง หรือ สีเหลือบ หรือ การเหลือบสีรุ้ง (อังกฤษ: iridescence หรือ goniochromism) คือปรากฏการณ์ที่พื้นผิวที่แน่นอน ค่อยๆเปลี่ยนสี เมื่อมุมมองของสายตาหรือมุมของการส่องสว่างเปลี่ยนไป ตัวอย่างของสีรุ้ง ได้แก่ ฟองสบู่ ขนนก ปีกผีเสื้อ และเปลือกหอยมุกด้านใน ตลอดจนแร่ธาตุบางชนิด มักถูกสร้างขึ้นโดยการกำเนิดสีเชิงโครงสร้าง (โครงสร้างระดับจุลภาคที่สอดแทรกด้วยแสง) สีเหลือบมุก (pearlescence) เป็นปรากฏการณ์ที่เกี่ยวข้องกับสีรุ้ง ซึ่งแสงสะท้อนโดยรวมบางส่วนหรือทั้งหมดเป็นสีขาว โดยที่การเหลือบสีรุ้งจะทำให้เกิดสีอื่นนอกจากสีขาว โดยปกติคำว่า "สีเหลือบมุก" ใช้ในการทำสีในอุตสาหกรรมยานยนต์ซึ่งแท้จริงแล้วให้ผลเป็น "สีรุ้ง" (iridescence)
ศัพทมูลวิทยา
คำว่า "iridescence" มีรากศัพท์มาจากภาษากรีกคำว่า ἶριςîris (ใช้ทั่วไปในรูป ἴριδος และ íridos) แปลว่ารุ้ง รวมกับคำต่อท้ายภาษาละติน -escent หมายถึง "มีแนวโน้มไปสู่[1] คำว่า iris (ไอริส) ได้มาจากเทพีอีริสแห่งเทพนิยายกรีก ซึ่งเป็นตัวตนของสายรุ้งและทำหน้าที่เป็นผู้ส่งสารของเทพเจ้า ส่วนคำว่า "Goniochromism" มาจากคำภาษากรีก gonia แปลว่า "มุม" และ chroma แปลว่า "สี"
สีเหลือบมุก
สีเหลือบมุก (pearlescence) เป็นเอฟเฟกต์ที่เกี่ยวข้องเกี่ยวข้องกับสีรุ้ง จากปัจจัยที่คล้ายคลึงกัน คือ มีโครงสร้างระดับจุลภาคบนพื้นผิวที่ทำให้แสงสะท้อนกลับ แต่ในกรณีของ Pearlescence แสงบางส่วนหรือทั้งหมดเป็นสีขาว เม็ดสีและสีเทียมที่แสดงเอฟเฟกต์สีรุ้งมักถูกเรียกว่าเป็น สีเหลือบมุก (pearlescence) เช่น เมื่อใช้สำหรับพ่นสีรถยนต์[2]
ตัวอย่าง
สื่งมีชีวิต
แมลงและหอย
-
สีรุ้งบนเปลือกและปีกของด้วงสีทอง
-
สีเหลือบจากโครงสร้างระดับจุลภาคของปีก ของผีเสื้อ Morpho didius
-
ผิวด้านในของเปลือกหอยมุก Haliotis iris
-
สีเหลือบจากโครงสร้างระดับจุลภาคของปีก ของแมลงวัน Tachinid
สัตว์มีแกนสันหลัง
-
สีเหลือบรุ้งทั้งบนตัวและแพนขนหางของนกยูง
-
บนผิวปลาดุก
-
งูเหลือมสีรุ้ง
-
ขนของนกชาปีไหน (Nicobar pigeon)
พืช
พืชหลายกลุ่มได้พัฒนาความเรืองแสง เพื่อเป็นการปรับตัวให้รับแสงมากขึ้นในสภาพแวดล้อมที่มสลัว เช่น ระดับล่างของป่าเขตร้อน ใบของเบ็กโกเนียหางนกกยูง (Begonia pavonina) จากเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งเป็นสีฟ้าเหลือบจากโครงสร้างการสังเคราะห์แสงบาง ๆ ของใบไม้ เรียกว่า "อิริโดพลาสต์" ซึ่งดูดซับและหักเหแสงได้เหมือนกับคราบน้ำมันที่ลอยอยู่บนผิวน้ำ
เนื้อ
-
การเหลือบสีรุ้งบนเนื้อสัตว์ เกิดจากการเลี้ยวเบนของแสงบนเซลล์กล้ามเนื้อ[3]
แร่ธาตุและสารประกอบ
-
ผลึกบิสมัทที่มีชั้นบิสมัทออกไซด์สีรุ้งบาง ๆ เรียงไปกับลูกบาศก์บิสมัทสีเงิน
-
Goethite ซึ่งเป็นเหล็ก (III) ออกไซด์ - ไฮดรอกไซด์จาก Polk County รัฐอาร์คันซอ
-
แร่ลาบราดอไรต์ที่ขัดเงา
-
น้ำมันเครื่องที่หกบนพื้นผิว
Man-made objects
-
สีเหลือบ (pearlescent) บนรถโตโยต้า ซูปรา (Toyota Supra)
-
พื้นผิวของคอมแพคดิสก์ บนด้านบันทึกข้อมูล
-
ยาทาเล็บที่มีผงสะท้อนแสง (กากเพชร) สีรุ้ง
-
สมาร์ทโฟนที่มีฝาด้านหลังสีรุ้ง
อ้างอิง
- ↑ "Online Etymology Dictionary". etymonline.com. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2014-04-07.
- ↑ Paint and Coating Testing Manual. ASTM International. pp. 229–. GGKEY:7W7C2G88G2J.
- ↑ Martinez-Hurtado, Juan; Akram, Muhammad; Yetisen, Ali (11 November 2013). "Iridescence in Meat Caused by Surface Gratings". Foods. 2 (4): 499–506. doi:10.3390/foods2040499. PMC 5302279. PMID 28239133.