พระเจ้าพุกาม

พระเจ้าพุกาม (พม่า: ပုဂံမင်း ปะกานมี่น) เป็นพระมหากษัตริย์พระองค์ที่ 9 ของราชวงศ์โก้นบอง พระองค์เสด็จพระราชสมภพเมื่อ 21 มิถุนายน พ.ศ. 2354 พระองค์ยึดอำนาจจากพระราชบิดาคือพระเจ้าแสรกแมงที่มีพระอาการสติฟั่นเฟือน เมื่อ พ.ศ. 2388 จนกระทั่งพระเจ้าแสรกแมงสวรรคตใน พ.ศ. 2389 พระองค์จึงขึ้นครองราชสมบัติเมื่อวันที่ 17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2389 พระอิสริยยศเดิมคือ สมเด็จพระราชาธิบดี "ศรีบวรวิชัยนันทจัตตามหาธรรมราชาธิราช พุกามมิน ตะยาจี"

พระเจ้าพุกาม ပုဂံမင်း
พระมหากษัตริย์พม่า เจ้าฟ้าแห่งพุกาม
ครองราชย์	17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2389 – 18 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2396
ราชาภิเษก	27 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2390
ก่อนหน้า	พระเจ้าแสรกแมง
ถัดไป	พระเจ้ามินดง
พระราชสมภพ	21 มิถุนายน พ.ศ. 2354 อมรปุระ Maung Htin
สวรรคต	14 มีนาคม พ.ศ. 2423 (68 ปี) มัณฑะเลย์
ฝังพระศพ	มัณฑะเลย์
ชายา	มี่นชเวจู พระราชินี 18 พระองค์
พระนามเต็ม ศรีสุธรรมดิลกบวรมหาธรรมราชาธิราช သိရီသုဓမ္မ တိလောကပဝရ မဟာဓမ္မရာဇာဓိရာဇာ
ราชวงศ์	โก้นบอง
พระราชบิดา	พระเจ้าแสรกแมง
พระราชมารดา	Me Myat Shwe เจ้าหญิงแห่งตองอู
ศาสนา	พุทธเถรวาท

ในรัชกาลของพระองค์ ได้เกิดความขัดแย้งระหว่างพ่อค้าอังกฤษกับขุนนางพม่าขึ้นเสมอในพะโค จนลุกลามเป็นสงครามระหว่าง พ.ศ. 2394 ซึ่งเมาโอ๊กเมียนหวุ่นประจำพะโคได้กล่าวหากัปตันและลูกเรือชาวอังกฤษ 2 คนว่าทำผิดระเบียบเมืองท่าของพม่าและเป็นฆาตกร จึงนำตัวขึ้นศาลและสั่งปรับเป็นเงิน 1,000 รูปี ฝ่ายอังกฤษเห็นว่าเป็นการลบหลู่เกียรติจึงประท้วง เมื่อการเจรจาไม่ได้ผล อังกฤษจึงประกาศปิดอ่าวเมาะตะมะในเดือนมกราคม พ.ศ. 2394 และเข้ายึดเรือของกษัตริย์พม่าในวันที่ 22 มกราคม และทำลายเรือรบพม่าหลายลำ

อังกฤษเรียกร้องให้พม่าจ่ายค่าเสียหายและทำหนังสือขอโทษภายในวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2395 เมื่อพม่าไม่ทำตาม อังกฤษจึงเข้าโจมตีพม่า ยึดเมาะตะมะ ย่างกุ้ง พะสิม แปร และพะโคไปตามลำดับ อังกฤษประกาศผนวกมณฑลพะโคในวันที่ 20 ธันวาคม พ.ศ. 2395 ในครั้งแรกอังกฤษเตรียมวางแผนจะโจมตีต่อไปถึงเมืองอมรปุระ แต่ทางพม่าได้เกิดกบฏขึ้น เจ้าชายมินดง พระเชษฐาของพระเจ้าพุกามแมงซึ่งไม่เห็นด้วยกับการทำสงครามกับอังกฤษตั้งแต่ต้น ได้ก่อกบฏขึ้นและปลดพระองค์ออกจากราชสมบัติเมื่อ 18 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2396 แต่ยังให้พระองค์คงพระชนม์ชีพอยู่ต่อไป พระองค์สวรรคตเมื่อ 14 มีนาคม พ.ศ. 2423

บรรณานุกรม

• Charney, Michael W. (2006). Powerful Learning: Buddhist Literati and the Throne in Burma's Last Dynasty, 1752–1885. Ann Arbor: University of Michigan.
• Richard Cobden (1853). How wars are got up in India: The origin of the Burmese War. University of Michigan Libraries.
• Maung Maung Tin, U (2004) [1905]. Konbaung Set Yazawin (ภาษาพม่า). Vol. 1–3. Yangon: Department of Universities History Research, University of Yangon.
• วิไลเลขา ถาวรธนสาร. "สงครามอังกฤษ-พม่าครั้งที่ 2." ใน สารานุกรมประวัติศาสตร์สากลสมัยใหม่: เอเชีย เล่ม 1 อักษร A–B ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. กรุงเทพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน, 2539, หน้า 163–166.

ก่อนหน้า		พระเจ้าพุกาม		ถัดไป
พระเจ้าแสรกแมง		พระมหากษัตริย์พม่า (อาณาจักรพม่ายุคที่ 3) (พ.ศ. 2389–2396)		พระเจ้ามินดง