พระอรหันต์

สำหรับสัตว์หิมพานต์ ดูที่ อรหัน

ในศาสนาพุทธ พระอรหันต์ (อะระหัน/ออระหัน; บาลี: อรหนฺต; สันสกฤต: अर्हत् อรฺหตฺ) คือ พระอริยบุคคลชั้นสูงสุด สามารถละสังโยชน์ได้ครบ 10 ประการ

ประเภท

แบ่งตามสถานะ มี 3 ประเภท

1. พระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า หรือ พระพุทธเจ้า คือผู้ตรัสรู้แล้วได้ก่อตั้งศาสนาพุทธ สามารถโปรดเวไนยสัตว์ให้หลุดพ้นเป็นพระอรหันต์ตามได้
2. พระปัจเจกพุทธเจ้า คือผู้ตรัสรู้แล้ว แต่ไม่ประกาศศาสนา ไม่มีสาวก เกิดขึ้นเฉพาะในยุคที่โลกไม่มีพระพุทธศาสนาเท่านั้น
3. พระอรหันตสาวก คือสาวกผู้บรรลุเป็นพระอรหันต์ จากการปฏิบัติตามธรรมวินัยของพระพุทธเจ้า

พระอรหันต์ 2 คือ

1. สุกขวิปัสสกะ (สุกข - แห้งแล้ง) ผู้เจริญวิปัสสนาล้วน แล้วได้ปฐมฌานเมื่อบรรลุอรหัตตผล เรียกอีกอย่างว่าวิปัสสนายานิก
2. สมถยานิก ผู้มีสมถะเป็นยาน ผู้เจริญสมถกรรมฐานจนได้ฌานก่อน แล้วจึงเจริญวิปัสสนาต่อจนบรรลุอรหัตตผล เรียกอีกอย่างว่า อุภโตภาควิมุต

พระอรหันต์ 4 คือ

1. สุกขวิปัสสกะ ผู้เจริญวิปัสสนาล้วน
2. เตวิชชะ ผู้ได้วิชชา 3
3. ฉฬภิญญะ ผู้ได้อภิญญา 6
4. ปฏิสัมภิทัปปัตตะ ผู้บรรลุปฏิสัมภิทา 4

พระอรหันต์ 5 คือ

1. ปัญญาวิมุต
2. อุภโตภาควิมุต
3. เตวิชชะ
4. ฉฬภิญญะ
5. ปฏิสัมภิทัปปัตตะ

พระอรรถกถาจารย์แสดงความหมายของพระอรหันต์ไว้ 5 นัย คือ

1. ไกลจากกิเลส
2. กำจัดกิเลสได้หมดสิ้น
3. เป็นผู้หมดสังสารวัฏ คือ การเวียนว่ายตายเกิด
4. เป็นผู้ควรแก่การบูชาพิเศษของเทพและมนุษย์ทั้งหลาย
5. ไม่มีที่ลับในการทำบาป ไม่มีความชั่วเสียหายที่จะต้องปิดบัง