บานเย็น รากแก่น

บานเย็น รากแก่น (14 ตุลาคม พ.ศ. 2495 - ปัจจุบัน) ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (หมอลำ) ประจำปี พ.ศ. 2556 เป็นนักร้องลูกทุ่งหญิงสไตล์อีสาน แนวหมอลำ ได้รับสมญานามว่า "ราชินีลูกทุ่งหมอลำประยุกต์" มีชื่อเสียงโด่งดังทั้งในและต่างประเทศ

บานเย็น รากแก่น
ชื่อเกิด	นิตยา รากแก่น
ชื่ออื่น	นิต (ชื่อเล่น)
เกิด	14 ตุลาคม พ.ศ. 2495
จุดกำเนิด	อำเภอตระการพืชผล จังหวัดอุบลราชธานี ประเทศไทย
คู่สมรส	เทพบุตร วิมลชัยฤกษ์ (เสียชีวิต)
บุตร	3 คน
อาชีพ	ศิลปินพื้นบ้าน,นักร้องหมอลำ,อาจารย์พิเศษ
ปีที่แสดง	พ.ศ. 2503 - ปัจจุบัน
รางวัล
ศิลปินแห่งชาติ	พ.ศ. 2556 - สาขาศิลปะการแสดง (หมอลำ)

ประวัติ

"บานเย็น รากแก่น" มีชื่อเกิดว่า นิตยา รากแก่น เกิดเมื่อวันที่ 14 ตุลาคม พ.ศ. 2495 ที่บ้านกุดกลอย ตำบลโนนสวาง อำเภอตระการพืชผล (ปัจจุบันคือ อำเภอกุดข้าวปุ้น) จังหวัดอุบลราชธานี เป็นบุตรของนายสุดตา และนางเหมือย รากแก่น หลังจบการศึกษาระดับประถมศึกษาปีที่ 4 จากโรงเรียนบ้านท่าวังหิน จังหวัดอุบลราชธานี จึงได้คลุกคลีอยู่กับคณะหมอลำของคุณป้าหนูเวียง แก้วประเสริฐ หมอลำกลอนชื่อดังของจังหวัด โดยฝึกฝนทักษะการลำ และการร่ายรำท่าต่าง ๆ อย่างสวยงาม จนเป็นที่ชื่นชมของคุณครู ครอบครัว ญาติผู้ใหญ่ และผู้คนในท้องถิ่น

บานเย็นออกแสดงหมอลำครั้งแรกเมื่ออายุ 14 ปี ด้วยน้ำเสียงมหาเสน่ห์ รูปร่างหน้าตาสะสวย มีลีลาในการลำและร่ายรำที่ไม่เหมือนใคร ทำให้ ทองคำ เพ็งดี พระเอกและเจ้าของคณะหมอลำรังสิมันต์ หมอลำหมู่ชื่อดังในขณะนั้น ได้ชวนมาเป็นนางเอกของคณะ

ต่อมา บานเย็นแยกตัวมาเป็นหัวหน้าวงดนตรีลูกทุ่งหมอลำ คณะบานเย็น รากแก่น เมื่ออายุเพียง 18 ปี โดยมีงานแสดงตามจังหวัดต่างๆ และต่างประเทศอยู่หลายครั้ง เช่น ฝรั่งเศส ออสเตรเลีย อีกทั้งยังได้แสดงเพื่อสาธารณกุศลอีกมากมาย ทำให้มีชื่อเสียงในระดับประเทศและระดับโลก เนื่องจากหมอลำบานเย็นได้ประยุกต์การแต่งตัวและการโชว์อย่างอลังการ จึงได้รับการยกย่องให้เป็น "ราชินีลูกทุ่งหมอลำประยุกต์" คนหนึ่งของเมืองไทย

ผลงานเพลงที่สร้างชื่อให้กับ บานเย็น รากแก่น ได้แก่ เพลง งิ้วต่องต้อนอ้อนผู้บ่าว รวมทั้งลำเพลิน และลำเรื่องต่อกลอนอีกมากมาย เคยออกอัลบั้มบันทึกเสียงร่วมกับ ปริศนา วงศ์ศิริ นักร้องหมอลำ และนักแสดง อดีตนางเอกภาพยนตร์โทรทัศน์เรื่อง แม่นาคพระโขนง

ด้านการแสดงภาพยนตร์ บานเย็นเคยแสดงภาพยนตร์เรื่อง แผ่นดินแม่ ของ ชรินทร์ นันทนาคร ในปี พ.ศ. 2518 แสดงร่วมกับ สมบัติ เมทะนี และ เพชรา เชาวราษฎร์

ชีวิตครอบครัว สมรสกับ นายเทพบุตร วิมลชัยฤกษ์ มีบุตรด้วยกัน 3 คน เป็นหญิง 2 คน ชาย 1 คน คือ แอนนี่, แคนดี้ และ โทนี่ โดยแคนดี้เป็นดีเจและนักร้อง ส่วนโทนี่เป็นสไตล์ลิสต์ทรงผม นายแบบ และนักแสดงขวัญใจวัยรุ่นปัจจุบันแยกกันอยู่

นอกจากนี้ บานเย็นยังเป็นอาจารย์พิเศษสาขาวิชานาฏศิลป์ ที่มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี และเจ้าของโรงเรียนสอนศิลปะการแสดงอีสานบานเย็น เพื่อถ่ายทอดศิลปะการแสดงหมอลำให้กับคนรุ่นหลัง

ผลงานละครโทรทัศน์

ปี	เรื่อง	ออกอากาศ	บทบาท	หมายเหตุ
2559	ใต้ร่มพระบารมี เรื่อง ครูของแผ่นดิน	ช่อง 7	หมอลำจันทร์เทียม	-

รางวัลเกียรติยศ

• รางวัลพระราชทานผู้อนุรักษ์เพลงพื้นบ้านดีเด่น จากพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ ปี 2539
• เกียรติบัตรศิลปินพื้นบ้านอีสาน จากกรมศิลปากร ปี 2542
• เกียรติบัตรสมาพันธ์หมอลำแห่งประเทศไทย ปี 2542
• โล่จากรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ งาน "60 ปี เล่าขานตำนานลูกทุ่งไทย" ปี 2542
• รางวัลพระพิฆเนศทองคำพระราชทาน ปี 2542
• รางวัลศิลปินดีเด่นจังหวัดอุบลราชธานี จากสำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ ปี 2543
• ปริญญากิตติมศักดิ์ ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขานาฏศิลป์และการแสดง จากสถาบันราชภัฏอุบลราชธานี ปี 2543
• รางวัลเชิดชูเกียรติวัฒนธรรมสัมพันธ์ สาขาศิลปกรรม (ขับร้องเพลงลูกทุ่งอีสาน) ประจำปี 2555 จาก มหาวิทยาลัยขอนแก่น
• ได้รับการเชิดชูเกียรติเป็น ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (การแสดงพื้นบ้าน-หมอลำ) ประจำปี พ.ศ. 2556

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2558 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่สรรเสริญยิ่งดิเรกคุณาภรณ์ ชั้นที่ 4 จตุตถดิเรกคุณาภรณ์ (จ.ภ.)

แห่ลงข้อมูลอื่น

• บานเย็น แคนดี้ รากแก่น เก็บถาวร 2011-04-25 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน