บัวซอน ถนอมบุญ

บัวซอน ถนอมบุญ เป็นช่างซอหญิงที่ไม่เลือกคู่ซอชาย เกิดเมื่อวันที่ 10 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2487 ที่บ้านต้นรุง หมู่ 3 ตำบลป่าตุ้ม อำเภอพร้าว จังหวัดเชียงใหม่ เป็นบุตรคนสุดท้องในจำนวนพี่น้องทั้งหมด 4 คน ของนายไว และนางหมู ถนอมบุญ ซึ่งมีอาชีพทำไร่และค้าขาย

บัวซอน ถนอมบุญ จ.ภ.
เกิด	10 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2487 อำเภอพร้าว จังหวัดเชียงใหม่ ประเทศไทย
อาชีพ	ศิลปินพื้นบ้าน,อาจารย์พิเศษ,นักขับซอ
รางวัล
ศิลปินแห่งชาติ	พ.ศ. 2555 - สาขาศิลปะการแสดง (การแสดงพื้นบ้าน-การขับซอ)

ประวัติ

บัวซอน ถนอมบุญ เรียนจบชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 จากโรงเรียนบ้านต้นรุง เมื่ออายุได้ 13 ปี ได้ไปเรียนซอกับนางคำปัน เงาใส ช่างซอบ้านทุ่งหลวง เรียนได้ 3 เดือน ก็ไปประกวดซอที่อำเภอพร้าวและได้รับรางวัลที่ 1 จึงย้ายเข้ามาอยู่ในตัวเมืองเชียงใหม่ จนอายุ 25 ปี ก็ออกจากการเป็นช่างซอ ไปแต่งงานกับนายสมพร อินถา อยู่ที่อำเภอพร้าว มีบุตร 2 คน

• บัวซอนได้หยุดพักการซอนานถึง 22 ปี เพื่อดูแลครอบครัว เมื่อบุตรสำเร็จการศึกษาจึงเริ่มงานซออีกครั้งหนึ่ง โดยห้างนครพิงค์พาณิชย์ได้ติดต่อ ให้ไปบันทึกแผ่นเสียงหลายเรื่อง ซึ่งยังเป็นที่นิยมมาจนถึงทุกวันนี้
• ลักษณะเด่นและความสามารถในการซอของบัวซอน คือ ความมีปฏิภาณไหวพริบดี ใช้ถ้อยคำได้ไพเราะคมคาย มีน้ำเสียง ไพเราะจับใจผู้ฟัง

ประวัติการทำงาน

ด้านการแสดง

แม่บัวซอนเรียนซอประมาณ 3 เดือนก็สามารถออกซอได้ จากนั้นได้ไปซอประกวดในงานประจำอำเภอและได้ รางวัลที่ 1 ลักษณะเด่นและความสามารถในการซอของแม่บัวซอน คือ เป็นช่างซอทีมีปฏิภาณ ไหวพริบดี ใช้ถ้อยคำได้ไพเราะ คมคาย มีน้ำเสียงไพเราะจับใจผู้ฟัง นอกจากนี้แม่บัวซอนยังได้แต่งเนื้อเพลงซอ หรือบทขับซอ(เครือซอ) ไว้หลายบทหลายเพลง รวมทั้งมีการบันทึกเพลงซอลงแผ่นเสียง และเทปคาสเซสไว้เป็นจำนวนมากโดยได้บันทึกแผ่นเสียง ชุดแรกเรื่อง “น้ำตาเมียหลวง” ซอคู่กับ บุญศรี สันเหมือง เมื่ออายุได้ 18 ปี หรือปี พ.ศ. 2505 รวมระยะเวลาการเป็นช่างซอ 55 ปี

การถ่ายทอด / การสืบทอด

ปัจจุบันแม่บัวซอนได้ทำการสอนให้กับผู้ที่มีความสนใจการซอทั้งที่บ้านและสอนในโครงการสืบสานตำนานซอ ตามโรงเรียนต่างๆ ในจังหวัดเชียงใหม่ และมีแผนที่จะสร้างศูนย์การเรียนรู้เรื่องซอเพื่อใช้เป็นแหล่งข้อมูลและสอนซอ ให้กับเยาวชนที่สนใจจำนวนลูกศิษย์ที่มาเรียนซอกับแม่ครูบัวซอนมีมากกว่า 200 คน บทบาทและการยอมรับจากสังคม จากประสบการณ์ ที่ยาวนานและการพัฒนาผลงานด้านการซอของแม่บัวซอน รวมถึงการให้ความร่วมมือกับหน่วยงานต่างๆ และการนำความรู้ด้านการซอเผยแพร่สู่กลุ่มเยาวชนในโรงเรียนต่าง ๆ อยู่เสมอทำให้แม่ครูบัวซอนได้รับบทบาทสำคัญ และการยอมรับจากสังคมในเรื่องต่างๆ

เกียรติคุณ และรางวัลที่ได้รับ

• รางวัลผู้มีผลงานดีเด่นทางวัฒนธรรม (สวช.) ประจำปี พ.ศ. 2530
• รางวัลผู้มีผลงานดีเด่นทางวัฒนธรรม สาขา วรรณศิลป์ ระดับจังหวัด (เชียงใหม่) ประจำปี พ.ศ. 2535
• รางวัลผู้อนุรักษ์ส่งเสริมศีลปะล้านนาในด้านวัฒนธรรม ประจำปี พ.ศ. 2538
• มูลนิธิสุจิตโตเพื่อการศึกษามอบโล่เกียรติคุณในฐานะผู้ให้บริการส่งเสริมสนับสนุนการศึกษาของเยาวชน อำเภอพร้าว ประจำปี พ.ศ. 2538
• รางวัลผู้มีผลงานดีเด่นทางวัฒนธรรม สาขา วรรณศีลป์ ระดับเขต 8 ประจำปี พ.ศ. 2539
• รางวัลผู้มีผลงานดีเด่นทางวัฒนธรรม สาขา วรรณศีลป์ ระดับชาติ ของภาคเหนือ ประจำปี พ.ศ. 2539
• ศิลปินพื้นบ้านดีเด่นสาขาการซอภาคเหนือจากสภาวัฒนธรรมแห่งประเทศไทยใน ปี พ.ศ. 2540
• เกียรติบัตรจากมูลนิธิวาย.เอ็ม.ซี.เอ เพื่อการพัฒนาภาคเหนือจากการเข้าร่วมแสดงในงาน "เบิกฟ้าเวียงพิงค์คู่สิ่งแวดล้อม 40" เนื่องในวันสิ่งแวดล้อมโลก
• ประกาศนียบัตรครูภูมิปัญญาไทยรุ่นที่ 1 สาขาวรรณกรรม (การซอ) จากสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาแห่งชาติ สำนักนายกรัฐมนตรี ประจำปี พ.ศ. 2544
• ปริญญาบัตรศิลปศาสตร์มหาบัณฑิตกิตติมศักดิ์ (สาขาวรรณกรรม) มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ประจำปี พ.ศ. 2546
• ปริญญาบัตรศิลปศาสตร์มหาบัณฑิตกิตติมศักดิ์ (สาขาวิจัยและเผยแพร่) มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่ ประจำปี พ.ศ. 2546
• รางวัลเชิดชูเกียติ ผู้ใช้ภาษาไทยดีเด่น จากกระทรวงวัฒนธรรม ประจำปี พ.ศ. 2552
• รางวัลเพชรภัฎ - เพชรล้านนา จากมหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่ ประจำปี พ.ศ. 2552
• รางวัลคนดีศรีเชียงใหม่
• รางวัลคนดีศรีเมืองพร้าว
• ได้รับยกย่องเป็นศีลปินผู้อุทิศเวลาถ่ายทอดองค์ความรู้ด้านศีลปะการซอพื้นเมือง ให้แก่เยาวชน จากสภาวัฒนธรรมจังหวัดเชียงใหม่ และวัฒนธรรมจังหวัดเชียงใหม่ ประจำปี พ.ศ. 2554
• ได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติเป็นศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (การแสดงพื้นบ้าน-การขับซอ) ประจำปี พ.ศ. 2555

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2556 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่สรรเสริญยิ่งดิเรกคุณาภรณ์ ชั้นที่ 4 จตุตถดิเรกคุณาภรณ์ (จ.ภ.)

แหล่งข้อมูลอื่น

• กระทรวงวัฒนธรรม เก็บถาวร 2015-01-20 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน