นกแคสโซแวรี

นกแคสโซแวรี ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: ไพลโอซีน - ปัจจุบัน, 5.0–0Ma PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N ↓
นกแคสโซแวรีใต้ (Casuarius casuarius)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ชั้น:	Aves
อันดับ:	Struthioniformes
วงศ์:	Casuariidae Kaup, 1847
สกุล:	Casuarius Brisson, 1760
ชนิดต้นแบบ
Struthio casuarius Linnaeus, 1758
ชนิด
Casuarius casuarius Casuarius unappendiculatus Casuarius bennetti Casuarius lydekki †
ชื่อพ้อง
Casoarius Bont. Struthio Linnaeus Cela Moehr, 1752 Rhea Lacépède 1800

นกแคสโซแวรี (อังกฤษ: cassowary) เป็นนกบินไม่ได้ขนาดใหญ่สกุลหนึ่ง อาศัยอยู่ในแถบซีกโลกใต้ (โอเชียเนีย) จัดอยู่ในสกุล Casuarius ในวงศ์ Casuariidae

ศัพท์มูลวิทยา

คำว่า "แคสโซแวรี" นั้น มาจากภาษามลายูคำว่า kasuari

ลักษณะ

จัดเป็นนกประเภทแรไทต์ (นกบินไม่ได้ขนาดใหญ่ ที่มีโครงสร้างแบบนกยุคก่อนประวัติศาสตร์) เช่นเดียวกับนกกระจอกเทศ, นกอีมู และนกกีวี โดยเป็นนกที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับ 3 ของโลกรองมาจากนกกระจอกเทศ และนกอีมูเท่านั้น มีความสูงประมาณ 100 เซนติเมตร หรือกว่านั้น ตัวเมียโดยปกติจะใหญ่กว่าตัวผู้ อาจจะสูงได้ถึง 2 เมตร น้ำหนักประมาณ 53.8 กิโลกรัม

นกแคสโซแวรีมีลักษณะเด่นคือ มีขนสีดำปกคลุมลำตัว ซึ่งขนมีลักษณะแตกต่างไปจากนกจำพวกอื่น ๆ คือ ขนเส้นเดียวแต่แตกออกเป็น 2 เส้น มีไว้สำหรับป้องกันตัวยามเมื่อต้องเดินฝ่าพงหนามหรือพุ่มไม้ มีลำคอยาวไม่มีขนเหมือนนกกระจอกเทศ บริเวณใบหน้าและลำคอมีสีสันสดใสต่างกันไปตามแต่ละชนิด และมีจุดเด่น คือ หงอนขนาดใหญ่บนหัว ซึ่งเป็นสารประกอบเคอราทิน ภายในเป็นโพรงกลวง ปัจจุบันยังไม่มีทราบถึงสาเหตุการมีของหงอนนี้ แต่นักวิทยาศาสตร์บางคนสันนิษฐานว่า มีไว้เพื่อช่วยในการส่งเสียงร้อง แบบเดียวกับไดโนเสาร์บางสกุลที่มีหงอนบนหัว เช่น พาราซอโรโลฟัส หรือแลมบีโอซอรัส เสียงที่ได้จะเป็นเสียงทุ้มต่ำ ซึ่งนกแคสโซแวรีจัดเป็นนกที่มีเสียงร้องต่ำที่สุดในโลก และยังมีเหตุผลนอกเหนือไปจากนี้ คือ ใช้ในการประกาศเอกลักษณ์เฉพาะตัว หรือเป็นการแสดงออกทางเพศ นกแคสโซแวรีในวัยอ่อน หงอนดังกล่าวจะยังไม่ปรากฏ แต่จะค่อย ๆ ใหญ่ขึ้นไปเรื่อย ๆ เมื่อนกโตขึ้นตามวัย ซึ่งหงอนดังกล่าวสามารถยาวได้ถึง 15-17 เซนติเมตร

นิ้วตีนของนกแคสโซแวรี มี 3 นิ้ว แตกต่างไปจากแรไทต์อย่างนกกระจอกเทศที่มี 2 นิ้ว ทุกนิ้วมีกรงเล็บที่แหลมคม โดยเฉพาะนิ้วกลางที่ยื่นยาวที่สุด ซึ่งยาวได้ถึง 5 นิ้ว (12 เซนติเมตร) เป็นอาวุธที่ใช้เป็นเครื่องป้องกันตัวด้วยการกระโดดถีบ ด้วยความแรง 25 กิโลเมตรต่อชั่วโมง

การกระจายพันธุ์และการแพร่พันธุ์

นกแคสโซแวรีกระจายพันธุ์ในป่าดิบชื้นของเกาะนิวกินีและบางส่วนของออสเตรเลีย เช่น รัฐควีนส์แลนด์ เป็นนกที่หากินตามลำพัง อาหารตามปกติได้แก่ ผลไม้, ลูกไม้ต่าง ๆ ที่ตกหล่นบนพื้นหรือขึ้นตามพุ่มเตี้ย ๆ, เห็ดรา และสามารถกินเนื้อสัตว์ได้ด้วย เช่น สัตว์เลื้อยคลาน สัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำ สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมขนาดเล็ก ๆ รวมถึงซากสัตว์ เวลาในการออกหากินอยู่ในช่วงโพล้เพล้ทั้งในตอนเช้ามืดและตอนเย็น

มีฤดูผสมพันธุ์ราวเดือนพฤษภาคม-มิถุนายน โดยตัวผู้จะเป็นฝ่ายตามหาตัวเมีย หลังจากจับคู่กันได้ประมาณ 2 สัปดาห์ จึงจะผสมพันธุ์กัน หลังจากผสมพันธุ์แล้ว นกตัวเมียจะวางไข่ครั้งละ 5-6 ฟอง บนพื้นดินในรังที่ตัวผู้สร้างไว้จากใบไม้ต่าง ๆ เปลือกไข่สีเขียวเข้มหรือสีเขียวอ่อน เสร็จแล้วจะจากไป ปล่อยให้นกตัวผู้เป็นฝ่ายกกไข่และเลี้ยงดูลูกนกที่ฟักออกมา นกตัวเมียจะผสมพันธุ์กับตัวผู้หลายตัวโดยมีรัศมีการหาคู่กว้างประมาณ 7 กิโลเมตร ตัวผู้ใช้เวลาฟักประมาณ 50-52 วัน ลูกนกที่เกิดมาใหม่จะมีขนสีน้ำตาล สีสันไม่สดใส และยังไม่มีหงอน ตัวผู้ใช้เวลาเลี้ยงลูกนานประมาณ 9 เดือน ก่อนที่จะแยกย้ายกันไปหากินตามอิสระ มีอายุขัยได้ถึง 50 ปี หรือมากกว่านั้นในที่เลี้ยง แต่อายุโดยเฉลี่ยในป่าเพียง 12-19 ปี เท่านั้น

การจำแนก

นกแคสโซแวรีปัจจุบันสามารถแบ่งออกได้เป็น 3 ชนิด โดยมีบางชนิดที่สูญพันธุ์ไปแล้ว

• นกแคสโซแวรีใต้ (Casuarius casuarius) เป็นนกแคสโซแวรีชนิดที่ใหญ่ที่สุด และเป็นที่รู้จักดีที่สุดในโลก
• นกแคสโซแวรีแคระ (Casuarius bennetti) พบในพื้นที่ราบสูงของนิวกินี
• นกแคสโซแวรีเหนือ (Casuarius unappendiculatus) พบในพื้นที่ตอนเหนือและภาคตะวันตกของเกาะนิวกินี ในพื้นที่ราบต่ำ
• Casuarius lydekki †

สถานะและความสัมพันธ์กับมนุษย์

นกแคสโซแวรี โดยเฉพาะนกแคสโซแวรีใต้ นับเป็นนกที่ได้ชื่อว่าอันตรายที่สุดในโลก เนื่องจากมีนิสัยหงุดหงิดหรือก้าวร้าวได้ง่าย เมื่อจะทำร้ายผู้รุกรานจะใช้การกระโดดถีบอย่างรุนแรง จากกรงเล็บที่แหลมคมทำให้ได้รับแผลฉกรรจ์ได้ มีมนุษย์ถูกทำร้ายจนได้รับบาดเจ็บสาหัสและเสียชีวิตมาแล้ว

นกแคสโซแวรี วิ่งได้เร็วเต็มที่ได้ถึง 45 กิโลเมตรต่อชั่วโมง และเมื่อต้องการหนีสามารถที่จะลงน้ำว่ายน้ำได้ด้วย จำนวนประชากรคาดว่ามีประมาณ 1,500-3,000 ตัว ในที่สถานที่เลี้ยง ในออสเตรเลียมี 40 ตัว นอกนั้นกระจายไปตามสวนสัตว์ต่าง ๆ ทั่วโลก สาเหตุสำคัญที่ทำให้จำนวนประชากรนกลดลง คือ การตัดไม้ทำลายป่า ในช่วงศตวรรษที่ผ่านมา คาดว่ามีนกแคสโซแวรีหายไปถึงร้อยละ 50

ปัจจุบัน ในบางพื้นที่ของออสเตรเลีย นกแคสโซแวรีใต้ บางครั้งจะออกมาหากินตามท้องถนน ชายหาด หรือในชุมชนเมืองที่มนุษย์อยู่อาศัยด้วย ซึ่งอาจทำอันตรายต่อผู้อยู่อาศัยได้

ระเบียงภาพ

• 
  ส่วนหัวและหงอนบนหัวของนกแคสโซแวรีใต้
• 
  นิ้วตีนและเล็บที่แหลมคม
• 
  ลูกนกที่ยังมีขนสีน้ำตาล
• 
  ไข่นก
• 
  ภาพโพรงในหงอนของนกแคสโซแวรี
• 
  การจัดแสดงนกแคสโซแวรีในสวนสัตว์
• 
  ลูกนกแคสโซแวรีที่เพาะขยายพันธุ์ได้ในสวนสัตว์ไทย

แหล่งข้อมูลอื่น

ข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับ Casuarius ที่วิกิสปีชีส์