ทูฟ่า ชู่จีเหนิง
ทูฟ่า ชู่จีเหนิง (จีน: 禿髮樹機能; พินอิน: Tūfà shùjīnéng; เวด-ไจลส์: t'u-fa shu-chi-neng; เสียชีวิต มกราคมหรือกุมภาพันธ์ ค.ศ. 280[1]) เป็นผู้นำชนเผ่าเซียนเปย์ที่มีชีวิตในยุคสามก๊กของจีน ทูฟ่า ชู่จีเหนิงในฐานะผู้นำของเผ่าเซียนเปย์ตระกูลทูฟ่าแห่งโฮไส (河西 เหอซี) ได้นำการก่อกบฏชนเผ่าในมณฑลเลียงจิ๋ว (涼州 เหลียงโจว) และมณฑลฉินโจว (秦州) ต่อต้านการปกครองของราชวงศ์จิ้นระหว่างปี ค.ศ. 270 ถึง ค.ศ. 280 กบฏทูฟ่า ชู่จีเหนิงกลายเป็นปัญหาใหญ่สำหรับราชวงศ์จิ้นที่เพิ่งก่อตั้งใหม่ และในปี ค.ศ. 279 ทูฟ่า ชู่จีเหนิงและพันธมิตรก็สามารถยึดมณฑลเลียงจิ๋วได้ แต่ไม่นานหลังจากนั้น ทูฟ่า ชู่จีเหนิงก็พ่ายแพ้และถูกสังหารโดยขุนพลหม่า หลง (馬隆) ผู้ใช้กลยุทธ์นอกแบบแผนหลายอย่างในการปราบปรามกบฏในปีถัดมา
ทูฟ่า ชู่จีเหนิง | |
|---|---|
| 禿髮樹機能 | |
| ข้อมูลส่วนบุคคล | |
| เกิด | ไม่ทราบ |
| เสียชีวิต | มกราคมหรือกุมภาพันธ์ ค.ศ. 280 |
| อาชีพ | ผู้นำชนเผ่าเซียนเปย์ |
ประวัติ
แก้ภูมิหลัง
แก้ปู่ของทูฟ่า ชู่จีเหนิงคือทูฟ่า โช่วเถียน (禿髮壽闐) ทวดของทูฟ่า ชู่จีเหนิงคือผี่กู (匹孤) ผี่กูเป็นบุตรชายของทั่วป๋า เจี๋ยเฝิน (拓跋詰汾) ผู้นำชนเผ่าเซียนเปย์เผ่าพงศ์ทั่วป๋า (拓跋) น้องชายของผี่กูคือทั่วป๋า ลี่เหวย์ (拓拔力微) ผี่กูนำตระกูลสาขาเซียนเปย์ของตนไปยังโหไส (河西 เหอซี) ส่วนลี่เหวย์สืบทอดตำแหน่งผู้นำชนเผ่าถัดจากบิดาเมื่อ ค.ศ. 218 เว่ยชู (魏書) ระบุว่าอาณาเขตของผี่กูทอดยาวจากไม่เถียน (麥田; อยู่ในอำเภอจิ้ง-ยฺเหวี่ยน มณฑลกานซู่ในปัจจุบัน) และเชียนถุน (牽屯; อยู่ในนครกู้-ยฺเหวียน เขตปกครองตนเองหนิงเซี่ยหุย) ทางตะวันออกไปถึงชือหลัว (濕羅; ตั้งอยู่ทางตะวันออกของทะเลสาบชิงไห่) ทางตะวันตก และจากเจียวเหอ (澆河; อยู่ในอำเภอกุ้ยเต๋อ มณฑลชิงไห่ในปัจจุบัน) ทางใต้ไปถึงทะเลทรายโกบีทางเหนือ
มีสองทฤษฎีเกี่ยวกับที่มาของชื่อตระกูลทูฟ่า ทฤษฎีแรกคือคำว่า "ทูฟ่า" (禿髮) และ "ทั่วป๋า" (拓拔) เป็นคำพ้องรูปพ้องเสียงกัน และใช้เป็นคำดูถูกตระกูลสาขาของผี่กูเพราะคำว่า "ทูฟ่า" มีความหมายว่า "ผมบนหัวล้าน"[2] ทัศนะดั้งเดิมกว่านั้นคือโช่วเถียนตั้งชื่อตระกูล "ทูฟ่า" ตามฉายาของตน มารดาของโช่วเถียนคือหูเย่ชื่อ (胡掖氏) ให้กำเนิดโช่วเถียนบนผ้าห่ม และคำในภาษาเซียนเปย์ของผ้าห่มคือ "ทูฟ่า" และกลายเป็นฉายาของโช่วเถียน[3] ไม่ทราบแน่ชัดว่าโช่วเถียนเสียชีวิตเมื่อใด แต่ทูฟ่า ชู่จีเหนิงผู้เป็นหลานปู่ได้สืบทอดตำแหน่ง นักประวัติศาสตร์บรรยายว่าทูฟ่า ชู่จีเหนิงทั้งกล้าหาญเด็ดเดี่ยว และยังเจ้าเล่ห์เพทุบาย[4]
เมื่อเตงงาย (鄧艾 เติ้ง อ้าย) ขุนพลของรัฐวุยก๊กประจำกันอยู่ภาคตะวันตกเฉียงเหนือในช่วงระหว่าง ค.ศ. 253 ถึง ค.ศ. 263 เตงงายรับการยอมจำนนของชาวเซียนเปย์หลายหมื่นคนจากโหไส และให้ย้ายไปตั้งถิ่นฐานในพื้นที่ระหว่างมณฑลเลียงจิ๋ว (涼州 เหลียงโจว) และยงจิ๋ว (雍州 ยงโจว) ชาวเซียนเปย์ได้อาศัยปะปนกับชนท้องถิ่นผู้อาศัยมาแต่เดิม
ก่อกบฏต่อต้านราชวงศ์จิ้น
แก้เนื่องจากการกดขี่อย่างต่อเนื่องโดยข้าราชการชาวฮั่นในท้องถิ่น ทูฟ่า ชู่จีเหนิงผู้นำชนเผ่าเซียนเปย์จึงก่อกบฏต่อต้านการปกครองของราชวงศจิ้นเมื่อ ค.ศ. 270 แม้ว่าทูฟ่า ชู่จีเหนิงเป็นชาวเซียนเปย์ แต่กลุ่มกบฏของทูฟ่า ชู่จีเหนิงยังรวมไปถึงชนเผ่าเร่ร่อนอื่น ๆ อย่างเกี๋ยง (羌 เชียง) และตี (氐) ด้วย[5][6] เฮาเหลก (胡烈 หู เลี่ย) ข้าหลวงมณฑลฉินโจว (秦州) ตั้งค่ายอยู่ที่เนินว่านหู (萬斛堆 ว่านหูตุย; ตั้งอยู่ในอำเภอเกาหลาน มณฑลกานซู่) เพื่อรบกับกบฏ แต่ในเมื่อกำลังเสริมของเฮาเหลกมาถึงไม่ทันกาล ทูฟ่า ชู่จีเหนิงและพันธมิตรจึงล้อมกำลังทหารของเฮาเหลกไว้และสังหารเฮาเหลกได้สำเร็จ[7] ซู ยฺหวี (蘇愉) ข้าหลวงมณฑลเลียงจิ๋วนำทัพออกรบ แต่ก็ถูกทูฟ่า ชู่จีเหนิงตีแตกพ่ายที่เขาจิน (金山 จินชาน; ตั้งอยู่ในอำเภอชานตาน มณฑลกานซู่ในปัจจุบัน)[8][9]
หลังสุมาเอี๋ยน (司馬炎 ซือหม่า เหยียน) หรือจักรพรรดิจิ้นอู่ตี้ (晉武帝) ทรงปลดซือหม่า เลี่ยง (司馬亮) ที่จากเหตุที่ยกพลไปช่วยเฮาเหลกไม่ทันกาล พระองค์ทรงส่งฉือ เจี้ยน (石鑒) และเถียน จาง (田章) ให้ไปปราบกบฏ ฉือ เจี้ยนสั่งให้เตาอี้ (杜預 ตู้ ยฺวี่) ผู้ใต้บังคับบัญชาให้ไปโจมตีทูฟ่า ชู่จีเหนิง แต่เตาอี้เสนอให้รอคอยจนกระทั่งฤดูใบไม้ผลิมาถึงจึงค่อยเข้าโจมตีทูฟ่า ชู่จีเหนิง เนื่องจากในเวลานี้กลุ่มกบฏยังมีขวัญกำลังใจสูงจากชัยชนะ ฉือ เจี้ยนปลดเตาอี้ออกจากตำแหน่งและดำเนินการตามแผนเดิมของตน แต่ไม่สามารถเอาชนะทูฟ่า ชู่จีเหนิงได้[10]
เมื่อ ค.ศ. 271 ทูฟ่า ชู่จีเหนิงร่วมกับเหล่าชนเผ่าในเขตเมืองเป่ย์ตี้ (北地; อยู่ในนครชิ่งหยาง มณฑลกานซู่ในปัจจุบัน) บุกเมืองกิมเสีย (金城 จินเฉิง; อยู่บริเวณอำเภอยฺหวีจง มณฑลกานซู่ในปัจจุบัน) คันห่อง (牽弘 เชียน หง) ข้าหลวงมณฑลเลียงจิ๋วนำกำลังพลเข้ารบกับทัพของทูฟ่า ชู่จีเหนิง แต่กำลังพลชาวเกี๋ยงในทัพของคันห่องไม่พอใจที่คันห่องปฏิบัติต่อพวกตนไม่ดี จึงก่อกบฏและเข้าร่วมกับทูฟ่า ชู่จีเหนิง ทูฟ่า ชู่จีเหนิงเอาชนะและสังหารคันห่องได้ที่เขาชิง (青山 ชิงชาน; ตั้งอยู่ในอำเภอหฺวาน มณฑลกานซู่ในปัจจุบัน) ภายหลังจากที่ล้อมกำลังทหารของคันห่องไว้ได้[11]
ส่วนนี้รอเพิ่มเติมข้อมูล คุณสามารถช่วยเพิ่มข้อมูลส่วนนี้ได้ |
ยุทธการที่เลียงจิ๋วและเสียชีวิต
แก้ส่วนนี้รอเพิ่มเติมข้อมูล คุณสามารถช่วยเพิ่มข้อมูลส่วนนี้ได้ |
ดูเพิ่ม
แก้อ้างอิง
แก้- ↑ ([咸宁五年]十二月，马隆击叛虏树机能，大破，斩之，凉州平。) จิ้นชู เล่มที่ 3. เดือนนี้เทียบได้กับช่วงเวลาระหว่างวันที่ 19 มกราคมถึง 17 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 280 ในปฏิทินจูเลียน
- ↑ Penglin, Wang (2018). Linguistic Mysteries of Ethnonyms in Inner Asia. Lanham, MD: Lexington Books. p. 134. ISBN 978-1498535281.
- ↑ (初，壽闐之在孕，母胡掖氏因寢而產於被中，鮮卑謂被為「禿髮」，因而氏焉。) จิ้นชู เล่มที่ 126.
- ↑ (壽闐卒，孫樹機能立，壯果多謀略。) จิ้นชู เล่มที่ 126.
- ↑ (...羌虜樹機能等叛...) จิ้นชู เล่มที่ 38.
- ↑ (會秦州刺史胡烈為羌虜所害...) จิ้นชู เล่มที่ 59.
- ↑ (六月戊午，秦州刺史胡烈击叛虏于万斛堆，力战，死之。诏遣尚书石鉴行安西将军、都督秦州诸军事，与奋威护军田章讨之。) จิ้นชู เล่มที่ 3.
- ↑ (叛虜寇秦、涼，刺史胡烈、蘇愉並為所害。) ซ่งชู เล่มที่ 34.
- ↑ (樹機能敗涼州刺史蘇愉于金山...) 'จิ้นชู เล่มที่ 126.
- ↑ (六月，戊午，胡烈讨鲜卑秃发树机能于万斛堆，兵败被杀。都督雍、凉州诸军事扶风王亮遣将军刘旂救之，旂观望不进。亮坐贬为平西将军，旂当斩。亮上言：“节度之咎，由亮而出，乞丐旂死。”诏曰：“若罪不在旂，当有所在。”乃免亮官。遣尚书乐陵石鉴行安西将军，都督秦州诸军事，讨树机能。树机能兵盛，鉴使秦州刺史杜预出兵击之。预以虏乘胜马肥，而官军县乏，宜并力大运刍粮，须春进讨。鉴奏预稽乏军兴，槛车征诣廷尉，以赎论。既而鉴讨树机能，卒不能克。) จือจื้อทงเจี้ยน เล่มที่ 79.
- ↑ (泰始七年夏四月，北地胡寇金城，凉州刺史牵弘讨之。群虏内叛，围弘于青山，弘军败，死之。) จิ้นชู เล่ม 3.
บรรณานุกรม
แก้- เว่ย์ โชว (554). เว่ย์ชู.
- ฝาง เสฺวียนหลิง (648). จิ้นชู.
- ซือหม่า กวาง (1084). จือจื้อทงเจี้ยน.