ทางพิเศษเฉลิมมหานคร

ทางพิเศษเฉลิมมหานคร หรือ ระบบทางด่วนขั้นที่ 1 เป็นทางพิเศษสายแรกของประเทศไทย ก่อสร้างและเปิดให้บริการเมื่อวันที่ 29 ตุลาคม พ.ศ. 2524 โดยการทางพิเศษแห่งประเทศไทย เป็นทางพิเศษที่เชื่อมการคมนาคมขนส่งระหว่างภาคต่าง ๆ ของประเทศเข้าด้วยกัน โดยไม่ต้องเดินทางผ่านการจราจรหนาแน่นในใจกลางกรุงเทพมหานคร ช่วยลดปริมาณการจราจรที่คับคั่งบนถนนระดับดิน รวมทั้งช่วยให้การขนส่งสินค้าระหว่างท่าเรือคลองเตยกับภาคต่าง ๆ ให้เป็นไปด้วยความสะดวกและรวดเร็ว มีระยะทางทั้งสิ้น 27.1 กิโลเมตร

ทางพิเศษเฉลิมมหานคร
ระบบทางด่วนขั้นที่ 1
ทางพิเศษเฉลิมมหานคร (สีแดง)
ข้อมูลของเส้นทาง
ความยาว:	27.1 กิโลเมตร (16.8 ไมล์)
มีขึ้นเมื่อ:	พ.ศ. 2524 – ปัจจุบัน
สายดินแดง–ท่าเรือ
ความยาว:	8.9 กิโลเมตร (5.5 ไมล์)
ปลายทางทิศเหนือ:	ทางยกระดับอุตราภิมุข / ถนนวิภาวดีรังสิต ใน เขตดินแดง
ทางแยก ที่สำคัญ:	ทางพิเศษศรีรัช ใน เขตราชเทวี
ปลายทางทิศใต้:	ทางแยกต่างระดับท่าเรือ ใน เขตคลองเตย
สายท่าเรือ–บางนา
ความยาว:	7.9 กิโลเมตร (4.9 ไมล์)
ปลายทางทิศตะวันตก:	ทางแยกต่างระดับท่าเรือ ใน เขตคลองเตย
ทางแยก ที่สำคัญ:	ทางพิเศษฉลองรัช ใน เขตคลองเตย
ปลายทางทิศตะวันออก:	ถนนเทพรัตน ใน เขตบางนา
สายท่าเรือ–ดาวคะนอง
ความยาว:	10.3 กิโลเมตร (6.4 ไมล์)
ปลายทางทิศตะวันออก:	ทางแยกต่างระดับท่าเรือ ใน เขตคลองเตย
ทางแยก ที่สำคัญ:	ทางพิเศษศรีรัช ใน เขตบางคอแหลม
ปลายทางทิศตะวันตก:	ถนนพระรามที่ 2 ใน เขตจอมทอง
ตำแหน่งที่ตั้ง
เมืองหลัก:	กรุงเทพมหานคร
ระบบทางหลวง
ทางพิเศษ

รายละเอียดของเส้นทาง

ทางพิเศษเฉลิมมหานครมีจำนวน 3 เส้นทาง มีจุดเริ่มต้นทางฝั่งทิศเหนือ ทิศตะวันออก และทิศตะวันตก เชื่อมต่อกันที่ทางแยกต่างระดับท่าเรือ ระยะทางรวม 27.1 กิโลเมตร ประกอบด้วย สายดินแดง–ท่าเรือ สายบางนา–ท่าเรือ และสายดาวคะนอง–ท่าเรือ

สายดินแดง–ท่าเรือ

จุดเริ่มต้นของทางพิเศษเฉลิมมหานคร สายดินแดง - ท่าเรือ บริเวณปลายถนนวิภาวดีรังสิต ผ่านทางแยกต่างระดับมักกะสัน

ทางพิเศษสายดินแดง–ท่าเรือ เปิดให้บริการ 29 ตุลาคม พ.ศ. 2524 ระยะทาง 8.9 กิโลเมตร แนวสายทางเริ่มจากปลายถนนวิภาวดีรังสิต มุ่งไปทางทิศใต้ ผ่านทางแยกต่างระดับมักกะสัน ผ่านถนนสุขุมวิท ช่วงนี้เป็นทางยกระดับขนาด 6 ช่องจราจร และเป็นทางระดับดินตั้งแต่ถนนสุขุมวิทถึงถนนพระรามที่ 4 และเป็นทางยกระดับอีกครั้งในช่วงถนนพระรามที่ 4 ถึงทางแยกต่างระดับท่าเรือ เชื่อมต่อกับทางพิเศษสายดาวคะนอง–ท่าเรือ ทางพิเศษสายนี้ประกอบด้วยด่านเก็บค่าผ่านทางจำนวน 6 ด่านคือ ด่านดินแดง, ด่านเพชรบุรี, ด่านสุขุมวิท, ด่านพระรามสี่ 1, ด่านเลียบแม่น้ำ และด่านท่าเรือ 1

สายท่าเรือ–บางนา

ทางพิเศษสายท่าเรือ–บางนา เปิดให้บริการ 17 มกราคม พ.ศ. 2526 ระยะทาง 7.9 กิโลเมตร แนวสายทางเริ่มจากปลายทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 34 บริเวณทางแยกบางนา แล้วมุ่งไปทางทิศตะวันตก ผ่านจุดตัดทางพิเศษฉลองรัชที่ทางแยกต่างระดับสุขุมวิท ช่วงนี้เป็นทางระดับดินขนาด 6 ช่องจราจร และเป็นทางยกระดับตั้งแต่ทางแยกต่างระดับสุขุมวิท 50 ถึงทางแยกต่างระดับท่าเรือ ทางพิเศษสายนี้ประกอบด้วยด่านเก็บค่าผ่านทางจำนวน 4 ด่านคือ ด่านท่าเรือ 2, ด่านอาจณรงค์, ด่านสุขุมวิท 62 และด่านบางนา

สายท่าเรือ–ดาวคะนอง

ทางพิเศษสายท่าเรือ–ดาวคะนอง เปิดให้บริการ 5 ธันวาคม พ.ศ. 2530 ระยะทาง 10.3 กิโลเมตร แนวสายทางเริ่มจากทางแยกต่างระดับท่าเรือ มีถนนรัชดาภิเษก กับ ถนนพระรามที่ 3 คู่ขนานไปตามทางด่วน ผ่านทางแยกต่างระดับบางโคล่ ข้ามแม่น้ำเจ้าพระยาที่สะพานพระราม 9 ช่วงนี้เป็นทางยกระดับขนาด 6 ช่องจราจร และลดช่องจราจรเหลือ 4 ช่อง ตั้งแต่สะพานพระราม 9 และสิ้นสุดที่ถนนพระรามที่ 2 ทางพิเศษสายนี้ประกอบด้วยด่านเก็บค่าผ่านทางจำนวน 5 ด่านคือ ด่านสาธุประดิษฐ์ 1, ด่านสาธุประดิษฐ์ 2, ด่านพระราม 3, ด่านสุขสวัสดิ์ และด่านดาวคะนอง

รายชื่อทางแยกและทางต่างระดับ

รายชื่อทางแยกบน ทางพิเศษเฉลิมมหานคร

จังหวัด	กม.ที่	ชื่อจุดตัด	ซ้าย	ขวา
ดินแดง–บางนา
กรุงเทพมหานคร	0+000	แยกดินแดง	เชื่อมต่อจาก: ถนนวิภาวดีรังสิต ไป สุทธิสาร, ดอนเมือง และ ทางยกระดับอุตราภิมุข ไปดอนเมือง, รังสิต
			ถนนดินแดง ไป แยกประชาสงเคราะห์	ถนนดินแดง ไป แยกสามเหลี่ยมดินแดง
	2+200	ต่างระดับมักกะสัน	ทางพิเศษศรีรัช ไป อโศก, พระราม 9, ท่าอากาศยานสุวรรณภูมิ	ทางพิเศษศรีรัช ไป อนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิ, แจ้งวัฒนะ, ดาวคะนอง
	3+700	แยกทางด่วนเพชรบุรี	ถนนเพชรบุรีตัดใหม่ ไป แยกอโศก-เพชร	ถนนเพชรบุรีตัดใหม่ ไป แยกประตูน้ำ
	4+450	แยกทางด่วนเพลินจิต	ถนนสุขุมวิท ไป นานา, เอกมัย	ถนนเพลินจิต ไป แยกเพลินจิต
	6+650	แยกทางด่วนพระราม 4	ถนนพระรามที่ 4 ไป คลองเตย	ถนนพระรามที่ 4 ไป สามย่าน, หัวลำโพง
	7+400	ต่างระดับท่าเรือ	ไม่มี	ทางพิเศษเฉลิมมหานคร ไป บางโคล่, ดาวคะนอง
			ตรงไป: ทางพิเศษเฉลิมมหานคร ไป ท่าเรือ, บางนา
	10+750	แยกทางด่วนท่าเรือ	ถนนเกษมราษฎร์ ไป ท่าเรือคลองเตย	ถนนเกษมราษฎร์ ไป แยกศุลกากร
	14+250	ต่างระดับอาจณรงค์	ไม่มี	ทางพิเศษสาย S1 ไป บรรจบทางพิเศษบูรพาวิถี, ท่าอากาศยานสุวรรณภูมิ, ชลบุรี
			ไม่มี	ทางพิเศษฉลองรัช ไป คลองตัน, พระราม 9, รามอินทรา
	17+950	แยกบางนา	ถนนสุขุมวิท ไป สำโรง, สมุทรปราการ	ถนนสุขุมวิท ไป อุดมสุข, พระโขนง
			ตรงไป: ถนนเทพรัตน ไป ท่าอากาศยานสุวรรณภูมิ, ชลบุรี
ท่าเรือ–ดาวคะนอง
กรุงเทพมหานคร	0+000	ต่างระดับท่าเรือ	ทางพิเศษเฉลิมมหานคร ไป พระรามที่ 4, ดินแดง	ทางพิเศษเฉลิมมหานคร ไป ท่าเรือ, บางนา
	23+150	แยกทางด่วนสาธุประดิษฐ์	ถนนสาธุประดิษฐ์ ไป ถนนจันทน์	ถนนสาธุประดิษฐ์ ไป ถนนพระรามที่ 3
	24+000	ต่างระดับบางโคล่	เชื่อมต่อจาก: ทางพิเศษสายพระราม 3-ดาวคะนอง-วงแหวนรอบนอกตะวันตก จาก สมุทรสาคร
			ทางพิเศษศรีรัช ไป พระราม 9, แจ้งวัฒนะ	ไม่มี
	25+425	สะพานพระราม 9 ข้ามแม่น้ำเจ้าพระยา
	27+000	ต่างระดับสุขสวัสดิ์	ถนนสุขสวัสดิ์ ไป ดาวคะนอง	ถนนสุขสวัสดิ์ ไป พระประแดง
	31+000	ต่างระดับดาวคะนอง	ถนนพระรามที่ 2 ไป สมุทรสาคร	ถนนพระรามที่ 2 ไป แยกบางปะแก้ว, ดาวคะนอง
สะพาน              กำลังก่อสร้างหรือโครงการในอนาคต

การก่อสร้าง

เมื่อเปิดใช้ทางพิเศษเฉลิมมหานครแล้ว ได้มีการปรับจุดขึ้น-ลง และด่านเก็บเงินเพิ่มเติมในภายหลังดังนี้

• 27 พฤศจิกายน พ.ศ. 2531 เพิ่มทางขึ้น-ลงถนนพระราม 4 ให้สามารถขึ้นจากจุดนี้ไปลงที่ดินแดงได้ โดยมีด่านเก็บเงินที่เพิ่มขึ้นมาคือ ด่านพระรามสี่ 2
• 8 กรกฎาคม 2536 รายงานประจำปี 2536 - 2537 การทางพิเศษแห่งประเทศไทย หน้า 90 - 98 ซึ่งมีนายสุขวิช รังสิตพล เป็นผู้ว่าการการทางพิเศษแห่งประเทศไทย มีความรายละเอียดว่า คณะกรรมการการทางพิเศษแห่งประเทศไทย ได้มีมติเมื่อวันที่ 8 กรกฎาคม 2536 ให้เร่งดำเนินการปรับปรุงทางขึ้น - ลง ทางด่วนขั้นที่ 1 และคณะรัฐมนตรีรัฐบาลนายกรัฐมนตรีชวน 1 ได้มีมติเห็นชอบให้การทางพิเศษแห่งประเทศไทย ดำเนินการปรับปรุงแก้ไขทางขึ้น - ลง เพิ่มเติมสำหรับทางด่วนขั้นที่ 1 บริเวณถนนเพชรบุรี ถนนสุขุมวิท และบริเวณแยกต่างระดับคลองเตย
• 2 กันยายน พ.ศ. 2536 ได้เพิ่มทางต่างระดับมักกะสัน เพื่อเชื่อมต่อกับทางพิเศษศรีรัช
• 15 สิงหาคม พ.ศ. 2538 ยกเลิกด่านพระราม 3 เนื่องจากมีการก่อสร้างทางพิเศษศรีรัช ช่วงพญาไท-บางโคล่ ภายหลังเมื่อทางพิเศษศรีรัชช่วงนี้เปิดให้บริการแล้ว ด่านพระราม 3 ได้เปิดบริการตามปกติ แต่ปรับเส้นทางขึ้น จากเดิมขึ้นแล้วไปบางนา-ดินแดงได้ เปลี่ยนเป็นขึ้นแล้วไปแจ้งวัฒนะ ด่านพระราม 3 จึงขึ้นกับทางพิเศษศรีรัชตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา
• 6 ตุลาคม พ.ศ. 2539 เพิ่มด่านอาจณรงค์ 1 สำหรับรับรถที่มาจากทางพิเศษฉลองรัช ที่จะเข้าทางพิเศษเฉลิมมหานคร เพื่อไปบางนา-ดาวคะนอง-ดินแดง
• 29 มิถุนายน พ.ศ. 2542 เพิ่มทางเชื่อมต่อระหว่างทางยกระดับอุตราภิมุข กับทางพิเศษศรีรัช บริเวณดินแดง - มักกะสัน โดยมีด่านเก็บเงินที่เพิ่มขึ้นมาคือ ด่านดินแดง 1
• 15 มิถุนายน พ.ศ. 2548 เพิ่มทางเชื่อมระหว่างทางด่วนขั้นที่ 3 สายใต้ กับทางด่วนเฉลิมมหานคร โดยมีด่านเก็บเงินที่เพิ่มขึ้นมาคือ ด่านบางจาก
• 8 ตุลาคม พ.ศ. 2557 เพิ่มทางขึ้น รับรถที่มาจากถนนทางรถไฟสายปากน้ำ และทางลงซอยสุขุมวิท 50 โดยมีด่านเก็บเงินที่เพิ่มขึ้นมาคือ ด่านอาจณรงค์ 3

แหล่งข้อมูลอื่น

• การทางพิเศษแห่งประเทศไทย เก็บถาวร 2015-05-02 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน