ตำลึง
| ตำลึง | |
|---|---|
| |
| การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ | |
| อาณาจักร: | Plantae |
| ไม่ได้จัดลำดับ: | Angiosperms |
| ไม่ได้จัดลำดับ: | Eudicots |
| ไม่ได้จัดลำดับ: | Rosids |
| อันดับ: | Cucurbitales |
| วงศ์: | Cucurbitaceae |
| สกุล: | Coccinia |
| สปีชีส์: | C. grandis |
| ชื่อทวินาม | |
| Coccinia grandis (L.) J.Voigt, Bryonia grandis L., Coccinia cordifolia auct. non (L.) Cogn., Coccinia indica Wight & Arn. | |
ตำลึง (ชื่อวิทยาศาสตร์: Coccinia grandis L. Voigt) เป็นไม้เลื้อยในวงศ์แตง ที่มีมือเกาะใช้สำหรับเลื้อยพันต้นไม้ใหญ่หรือไม้ปักหลัก มีสีเขียวจัดเป็นสมุนไพรไทย ตำลึงมีชื่อท้องถิ่นอื่นอีกคือ ผักแคบ (ภาคเหนือ) แคเด๊าะ (กะเหรี่ยงและแม่ฮ่องสอน) ตำลึง, สี่บาท (ภาคกลาง) ผักตำนิน (ภาคอีสาน)
ลักษณะ
แก้ลำต้นเป็นเถาไม้เลื้อย ใบเป็นใบเดี่ยว มีลักษณะเป็น 3 หรือ 5 แฉก กว้างและยาวประมาณ 4–8 เซนติเมตร โคนใบมีลักษณะเป็นรูปหัวใจ มีมือเกาะยื่นออกมาจากที่ข้อ ดอกเป็นดอกเดี่ยวหรือดอกคู่ มีลักษณะเป็นรูประฆัง กลีบดอกสีขาว แยกเพศอยู่คนละต้น ดอกออกตรงที่ซอกใบ ลักษณะของผลเป็นวงรีทรงยาวสีเขียวอ่อน เมื่อยามแก่จัดจะเป็นสีแดง เป็นที่ชื่นชอบของนกนานาชนิด[1]
การเพาะพันธุ์
แก้- ใช้เมล็ดจากผลแก่หยอดลงในหลุม ปลูกได้ดีในดินร่วนซุย หลังจากที่ต้นกล้างอกก็ให้หาไม้มาปลักเพื่อให้ต้นตำลึงใช้เลื้อย
- นำเถาแก่มาตัดให้ได้ขนาด 4-6 นิ้ว ปักลงในถุงเพาะชำ หลังจากรากและใบงอกแล้วก็นำไปปลูกลงหลุมตวย
สารเคมี
แก้ในตำลึงมีสารเอนไซม์อะไมเลส ช่วยในการย่อยแป้ง และในตำลึงก็มีสารอาหารชื่อว่าบีตา-แคโรทีน
ประโยชน์
แก้สรรพคุณทางยา
แก้- ใบใช้ในการแก้ไข้ตัวร้อน ตาแดง ตาเจ็บ
- เถานำน้ำต้มจากเถาตำลึงมาหยอดตาแก้ตาแดง ตาฟาง
- ดอกตำลึงช่วยทำให้หายจากอาการคันได้
- รากใช้แก้อาการอาเจียน ตาฝ้า
- น้ำยางจากต้นและใบช่วยลดน้ำตาลในเลือด
ประกอบอาหาร
แก้ยอดนำไปใส่ในแกงจืดกับหมูบะช่อ ผลตำลึงอ่อนรับประทานได้ รสหวาน ถ้าแก่แล้วจะออกรสขม ผลตำลึงอ่อนนำไปแกงเผ็ด แกงคั่ว แกงเขียวหวาน นำไปแช่อิ่มหรือดองแบบเดียวกับแตงกวา [2]
อ้างอิง
แก้- ผักสวนครัวไทย.ป้าสงวน.โรงพิมพ์ตั้งตงฮวด.2545,หน้า 43
- http://www.tungsong.com/samunpai/drug/22_Tumlung/Index_Tumlung.html
- http://www.thaigoodview.com/library/studentshow/st2545/5-4/no11/main/tamlung_ya.html เก็บถาวร 2009-07-14 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- http://www.catalogueoflife.org/annual-checklist/2013/