สุมาเอี๋ยน

พระเจ้าจิ้นอู่ตี้ (จีนตัวย่อ: 晋武帝; จีนตัวเต็ม: 晉武帝; พินอิน: Jìn Wǔ Dì; เวด-ไจลส์: Chin Wu-ti; ค.ศ. 236 – 17 พฤษภาคม ค.ศ. 290) ชื่อตัวว่า ซือหม่า หยาน (司馬炎) ตามสำเนียงกลาง หรือ สุมาเอี๋ยน ตามสำเนียงฮกเกี้ยน และชื่อรองว่า อันชื่อ (安世) เป็นหลานปู่ของสุมาอี้ (司馬懿 ซือหม่า อี้) หลานลุงของ สุมาสู (ซือหม่า ชื่อ) และเป็นบุตรชายของสุมาเจียว (司馬昭 ซือหม่า เจา) พระองค์กลายเป็นจักรพรรดิผู้ก่อตั้งราชวงศ์จิ้นหลังจากบังคับให้โจฮวน จักรพรรดิองค์ที่ 5 และองค์สุดท้ายของวุยก๊กสละราชบัลลังก์ให้กับพระองค์ เขาครองราชย์ตั้งแต่ปี ค.ศ. 266 ถึง ค.ศ. 290 และหลังจากพิชิตง่อก๊กในปี ค.ศ. 280 พระองค์ก็กลายเป็นจักรพรรดิของจีนที่รวมเป็นหนึ่งอีกครั้ง

ซือหม่า หยาน
จักรพรรดิแห่งราชวงศ์จิ้นตะวันตก
จักรพรรดิจีน
ครองราชย์	8 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 266 – 17 พฤษภาคม ค.ศ. 290
ก่อนหน้า	เฉา ฮ่วน แห่งรัฐเว่ย์
ถัดไป	จักรพรรดิจิ้นฮุ่ย
จักรพรรดินี	หยาง ย่าน (楊艷) หยาง จื่อ (楊芷)
พระนามเต็ม ชื่อสกุล: ซือหม่า (จีน: 司馬; พินอิน: sīmǎ) ชื่อตัว: เหยียน (จีน: 炎; พินอิน: yán) รัชศก Taishi Xianning Taikang Taixi พระนามหลังสิ้นพระชนม์ อู่ (จีน: 武; พินอิน: wǔ) วัดประจำรัชกาล ชื่อจู่ (จีน: 世祖; พินอิน: shìzǔ)
ราชวงศ์	จิ้น
พระราชบิดา	ซือหม่า เจา (司馬昭)
พระราชมารดา	หวัง ยฺเหวียนจี (王元姬)
ประสูติ	ค.ศ. 236
สวรรคต	17 พฤษภาคม ค.ศ. 290 (55 ปี)
ช่วงเวลา
เหตุการณ์สำคัญ	ผนวกแผ่นดินจีนเป็นหนึ่งเดียวสิ้นสุด ยุคสามก๊ก

หลังบีบให้โจฮวน (เฉาฮ่วน 曹奐) กษัตริย์แห่งวุยก๊ก (魏 รัฐเว่ย์) สละราชสมบัติ สุมาเอี๋ยนได้เป็นปฐมกษัตริย์ราชวงศ์จิ้น เสวยราชย์ระหว่าง ค.ศ. 265–290 ช่วงนั้น เขาได้ชัยเหนือง่อก๊ก (吳 รัฐอู่) ใน ค.ศ. 280 และรวมแผ่นดินจีนเป็นหนึ่งอีกครั้ง แต่เมื่อผนวกดินแดนสำเร็จแล้ว สุมาเอี๋ยนกลับเสเพลสุรุ่ยสุร่าย เล่าขานกันว่า เขามีนางสนมนับร้อยนับพันคน เพราะฉะนั้นจึงมองกันว่า แม้เขาเป็นผู้ปกครองที่เปี่ยมเมตตา แต่ก็ไร้ค่าไร้ประโยชน์ นอกจากนี้เขายังเมตตาเกินควร เป็นต้นว่า เขาปรานีขุนนางทั้งหลายที่ฉ้อราษฎร์บังหลวง

เมื่อตั้งราชวงศ์จิ้นแล้ว สุมาเอี๋ยนมอบอำนาจราชศักดิ์มหาศาลให้แก่ครอบครัวตนเอง เพราะเชื่อว่ารัฐก่อน ๆ ที่ล่มจมจงไปนั้นเนื่องจากไม่อุ้มชูชุบเลี้ยงวงศ์วานว่านเครือให้มั่นคง แต่ความเชื่อดังกล่าวของเขากลับนำไปสู่ความอลหม่าน เพราะเมื่อเขาสิ้นชีวิตลงไม่นาน ญาติพี่น้องของเขาก็ชิงอำนาจกันเอง ก่อให้เกิดสงครามแปดอ๋อง (八王之乱) และห้าเผ่าคนเถื่อน (五胡) ฉวยโอกาสกำเริบ ราชสำนักจิ้นจึงต้องย้ายลงใต้

อ้างอิง

ก่อนหน้า		สุมาเอี๋ยน		ถัดไป
จักรพรรดิเว่ยยฺเหวียนตี้ วุยก๊ก		จักรพรรดิจีน (ค.ศ. 266–290)		จักรพรรดิจิ้นฮุ่ยตี้