จอกบ่วาย
| จอกบ่วาย | |
|---|---|
| |
| จอกบ่วายที่ภูกระดึง | |
| การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ | |
| อาณาจักร: | Plantae |
| ไม่ได้จัดลำดับ: | Angiosperms |
| ไม่ได้จัดลำดับ: | Eudicots |
| ไม่ได้จัดลำดับ: | Core eudicots |
| อันดับ: | Caryophyllales |
| วงศ์: | Droseraceae |
| สกุล: | Drosera |
| สปีชีส์: | D. burmannii |
| ชื่อทวินาม | |
| Drosera burmannii Vahl (1794) | |
| ชื่อพ้อง | |
| |
จอกบ่วาย หรือ หมอกบ่วาย เป็นพืชกินสัตว์ขนาดเล็กอยู่ในสกุลหยาดน้ำค้างเป็นพืชฤดูเดียว มีลักษณะลำต้นแนบไปกับพื้น ใบเป็นแผ่นมนรี ค่อนข้างหนา ลักษณะคล้ายช้อน เรียงกันเป็นรูปวงกลม เส้นผ่าศูนย์กลาง 1.5 ถึง 3 ซม. มีขน จอกบ่วายเป็นหยาดน้ำค้างที่มีกับดักแบบเร็ว เมื่อดักจับแมลงได้ใบจะโอบล้อมแมลงในสองสามวินาที ขณะที่ชนิดอื่นใช้เวลาเป็นนาทีหรือชั่วโมง
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ แก้
จอกบ่วายมีลำต้นจะแนบอยู่กับพื้นดิน ใบเป็นกระจุกแบบกุหลาบซ้อนหนาแน่นที่โคนแนบชิดติดดิน เส้นผ่าศูนย์กลาง ตั้งแต่ 1.5 - 3 ซม. แผ่นใบเป็นแผ่นมนรีรูปไข่กลับหรือทรงกลม ค่อนข้างหนา กว้างประมาณ 0.5-0.8 ซม. ยาวประมาณ 0.6-1.5 ซม.[1] ที่ใบจะมีขนเล็ก ๆ เป็นจำนวนมาก มีสีแดงเรื่อถึงแดง ปลายขนจะมีเมือกใสเกาะอยู่ คล้ายกับหยาดน้ำค้าง ดอกดอกออกใจกลางต้น ตั้งตรง ช่อดอกสูง 5 -15 ซม. กลีบดอกมีสีขาว[2]
การกระจายพันธุ์ แก้
จอกบ่วายมีเขตการกระจายพันธุ์กว้าง พบในแถบประเทศเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ อินเดีย ศรีลังกา ญี่ปุ่น และออสเตรเลีย ส่วนใหญ่ในประเทศไทยพบทุกภาคขึ้นตามที่ชื้นแฉะ ที่โล่งและดินที่ไม่สมบูรณ์ โดยเฉพาะภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ตามภูเขาหินทราย
ประโยชน์ แก้
ในยาพื้นบ้านอีสาน ใช้จอกบ่วายทั้งต้นแห้ง ดองเหล้าดื่ม แก้ท้องมาน ทั้งต้นสด ขยี้ทาแก้กลากเกลื้อน[3] ในตำรายาไทย ใช้ ทั้งต้น แก้บิด ต่อมน้ำเหลืองอักเสบ ไข้มาลาเรีย ตามตำรายาของฮินดูจอกบ่วายมีคุณสมบัติทำให้ผิวหนังแดงจากการที่เลือดคั่ง[4]
การเผยแพร่ในสื่อ แก้
ประเทศไทยได้จัดพิมพ์แสตมป์ชุดพืชกินแมลง 4 ดวง เป็นที่ระลึกสัปดาห์สากลแห่งการเขียนจดหมาย พ.ศ. 2549 โดยใช้ภาพที่ชนะเลิศจากการประกวดในงานสัปดาห์สากลแห่งการเขียนจดหมายประจำปี พ.ศ. 2548 ในหัวข้อ "พืชกินแมลง" 1 ใน 4 ดวงนั้นเป็นรูปจอกบ่วาย ที่ออกแบบโดย นายจรรยา บุญญาศักดิ์ ราคา 15.00 บาท ออกจำหน่ายครั้งแรกเมื่อ 9 ตุลาคม พ.ศ. 2549[5]
อ้างอิง แก้
- ↑ จอกบ่วาย สารานุกรมพืชในประเทศไทย, สำนักงานหอพรรณไม้
- ↑ Larsen, K. (1987). Droseraceae. In T. Smitinand and K. Larsen (eds.), Flora of Thailand Vol. 2 part 1: 67-69.
- ↑ ภาควิชาเภสัชพฤกษศาสตร์ มูลนิธิมหาวิทยาลัยมหิดล, สารานุกรมสมุนไพรเล่ม 4 (กกยาอีสาน) , พิมพ์ครั้งที่ 1, อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน) : กรุงเทพฯ 2543, หน้า 95-6
- ↑ Lewis, Walter H., 1977 Medical Botany - Plants Affecting Man's Health. John Wiley & Sons, St. Louis, Missouri.
- ↑ แสตมป์ชุดพืชกินแมลง เก็บถาวร 2016-03-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน stampthai.org เก็บถาวร 2007-05-01 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
