ศิลปศาสตร์
ศิลปศาสตร์ (อังกฤษ: liberal arts) หมายถึง การศึกษาที่มุ่งจะให้ความรู้ทั่วไป และทักษะเชิงปัญญา มิใช่วิชาชีพเฉพาะด้าน หรือความทักษะเชิงช่าง
เดิมนั้น คำว่า "ศิลปศาสตร์" เป็นศัพท์ภาษาสันสกฤต (ศิลฺป + ศาสฺตฺร) หมายถึง วิชาความรู้ทั้งปวง ในภายหลังใช้ในความหมายเดียวกับ Liberal Arts ในภาษาอังกฤษ ดังระบุคำนิยามไว้ข้างต้น
ในประวัติศาสตร์การศึกษาของตะวันตกนั้น ศิลปศาสตร์ 7 อย่าง อาจจำแนกได้เป็น 2 กลุ่ม คือ ไตรศิลปศาสตร์ (trivium) และ จตุรศิลปศาสตร์ (quadrivium)
การศึกษาในกลุ่ม ไตรศิลปศาสตร์ ประกอบด้วย 3 สาขาวิชา ได้แก่ ไวยากรณ์ ตรรกศาสตร์ และวาทศาสตร์ (rhetoric) ส่วนการศึกษากลุ่ม จตุรศิลปศาสตร์ ประกอบด้วย 4 สาขาวิชา ได้แก่ เลขคณิต เรขาคณิต ดนตรี และดาราศาสตร์) ศิลปศาสตร์นั้นถือเป็นหลักสูตรแกนของมหาวิทยาลัยสมัยกลาง
คำว่า liberal ในคำว่า liberal arts นั้น มาจากศัพท์ภาษาละตินว่า liberalis หมายถึง "เหมาะแก่เสรีชน" (ชนชั้นสูงด้านสังคมและการเมือง) ซึ่งตรงกันข้ามกันศิลปะการรับใช้หรือบริการ (servile arts) ในเบื้องต้นคำว่าศิลปศาสตร์ในแนวคิดของตะวันตก จึงเป็นตัวแทนของทักษะและความรู้ทั่วไป ที่จำเป็นต้องใช้ในหมู่ชนชั้นสูงในสังคม ขณะที่ศิลปะบริการนั้น เป็นตัวแทนของความรู้และทักษะของพ่อค้าผู้เชี่ยวชาญ ที่จำเป็นต้องรู้ในหมู่ผู้รับใช้ชนชั้นสูง หรือขุนนาง
ศิลปศาสตร์ 18 ประการ
แก้ในสายวัฒนธรรมตะวันออก มีกล่าวถึงศิลปศาสตร์ 18 ประการ ดังนี้
- สูติ ความรู้ทั่วไป
- สัมมติ ความรู้กฎธรรมเนียมต่างๆ
- สังขยา การคำนวณ
- โยคยันตร์ การช่างยนต์
- นีติ นีติศาสตร์
- วิเสสิกา ความรู้การอันทำให้เกิดมงคล
- คันธัพพา วิชานาฏศิลป์
- คณิกา วิชาบริหารร่างกาย
- ธนุพเพธา วิชายิงธนู
- ปุราณา โบราณคดี
- ติกิจฉา วิชาแพทย์
- อิติหาสา ตำนานหรือประวัติศาสตร์
- โชติ ดาราศาสตร์
- มายา วิชาพิชัยสงคราม
- ฉันทสา การประพันธ์
- เกตุ วาทศิลป์
- มันตา วิชามนต์
- สัททา ไวยากรณ์
คณะศิลปศาสตร์ในประเทศไทย
แก้- คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น
- คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
- คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
- คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี
- คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
- คณะศิลปศาสตร์และวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ (โครงการจัดตั้งคณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์)
- คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยพะเยา
- คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยหัวเฉียวเฉลิมพระเกียรติ
- คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยรังสิต
- คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลพระนคร
- คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลกรุงเทพ
- คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี
- คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลตะวันออก วิทยาเขตจักรพงษภูวนารถ
- คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยสยาม
- คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีปทุม
- คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี
- คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยเอเชียอาคเนย์
- สำนักวิชาศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง
- คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยแม่โจ้
- สาขาวิชาศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช
- คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์
- คณะศิลปศาสตร์ประยุกต์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าพระนครเหนือ
- คณะศิลปศาสตร์ สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจ้าคุณทหารลาดกระบัง
- สำนักวิชาศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์
- คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยกาฬสินธุ์
- คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยอีสเทิร์นเอเชีย
ปริญญาศิลปศาสตร์
แก้ผู้เรียนจบปริญญาในสาขาวิชาใดก็ตามในกลุ่มศิลปศาสตร์ จะได้รับปริญญา มีชื่อดังต่อไปนี้
ดูเพิ่ม
แก้อ้างอิง
แก้- ศิลปศาสตร์แนวพุทธ. พระเทพเวที (ประยุทธ์ ปยุตฺโต) พ.ศ. 2534.
 | บทความวิชา ความรู้ และศาสตร์ต่างนี้ยังเป็นโครง คุณสามารถช่วยวิกิพีเดียได้โดยการเพิ่มเติมข้อมูล |