กรมพระเทพามาตย์ (กัน)
กรมพระเทพามาตย์ หรือ สมเด็จพระอัยกีเจ้า กรมพระเทพามาศ[2] พระนามเดิม กัน เป็นพระอัครมเหสีในสมเด็จพระเพทราชา
กรมพระเทพามาตย์ | |
---|---|
สมเด็จพระอัยกีเจ้า | |
กรมพระเทพามาตย์ | |
ดำรงพระยศ | พ.ศ. 2245 - พ.ศ. 2251 |
ถัดไป | กรมพระเทพามาตุ (พลับ) |
พระอัครมเหสีกรุงศรีอยุธยา | |
ดำรงพระยศ | 11 กรกฎาคม พ.ศ. 2231 — 6 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2246 |
สวรรคต | พ.ศ. 2251 |
พระราชสวามี | สมเด็จพระเพทราชา |
พระราชบุตร | แม่อยู่หัวนางพระยา (นิ่ม)[1] |
ราชวงศ์ | บ้านพลูหลวง |
พระราชประวัติ
แก้กรมพระเทพามาตย์ มีพระนามเดิมว่ากัน เป็นบาทบริจาริกาข้าหลวงเดิมในสมเด็จพระเพทราชาตั้งแต่ก่อนครองราชย์ มีพระธิดาคนหนึ่งชื่อนิ่ม เมื่อพระเพทราชารับนางกุสาวดีมาเป็นภรรยาและให้กำเนิดบุตรชาย นางกันได้เลี้ยงดูพระราชกุมารนั้น (ภายหลังพระกุมารได้ครองราชย์เป็นสมเด็จพระเจ้าสุริเยนทราธิบดี) เมื่อพระเพทราชาครองราชย์ในเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2231 จึงทรงตั้งเป็นพระอัครมเหสีฝ่ายขวา[1]
หลังสมเด็จพระเพทราชาเสด็จสวรรคต พระองค์ออกไปตั้งตำหนักใกล้พระอารามวัดดุสิต ซึ่งเดิมเป็นของเจ้าแม่วัดดุสิตมาก่อน[3] หลังจากนั้นพระเจ้าสุริเยนทราธิบดีทรงตั้งพระวิมาดาขึ้นเป็นกรมพระเทพามาตย์[4] ต่อมาในปี พ.ศ. 2245 เจ้าฟ้าเพชรและเจ้าฟ้าพรริษยาตรัสน้อย จึงร่วมกันลวงตรัสน้อยมาเข้าเฝ้าแล้วจับไปสำเร็จโทษด้วยท่อนจันทน์ แล้วรีบไปเข้าเฝ้ากรมพระเทพามาตย์ ณ วัดดุสิต เพื่อขอพึ่งพระบารมี[5]
ในรัชสมัยสมเด็จพระที่นั่งท้ายสระ กรมพระเทพามาตย์มีพระอิสริยยศเป็นสมเด็จพระอัยกีเจ้า และสวรรคตในปีเถาะ (ราว พ.ศ. 2251)[6] จึงมีพระราชโองการให้สร้างพระเมรุมาศ พระสงฆ์สดับปกรณ์ 10,000 รูป ตามราชประเพณี[7]
ในวัฒนธรรมสมัยนิยม
แก้มีนักแสดงผู้รับบท กรมพระเทพามาตย์ (กัน) ได้แก่
- ขวัญฤดี กลมกล่อม จากละครเรื่อง พรหมลิขิต (2566)
อ้างอิง
แก้- เชิงอรรถ
- ↑ 1.0 1.1 พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม), หน้า 318
- ↑ ประชุมคำให้การกรุงศรีอยุธยา รวม 3 เรื่อง, หน้า 453
- ↑ พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน, หน้า 419-420
- ↑ นามานุกรมพระมหากษัตริย์ไทย, หน้า 162
- ↑ พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม), หน้า 344
- ↑ พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม), หน้า 347
- ↑ พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม), หน้า 348
- บรรณานุกรม
- มูลนิธิสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา. นามานุกรมพระมหากษัตริย์ไทย. กรุงเทพฯ : มูลนิธิสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา, 2554. 264 หน้า. ISBN 978-616-7308-25-8
- พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) และเอกสารอื่น. นนทบุรี : ศรีปัญญา, 2553. 800 หน้า. ISBN 978-616-7146-08-9
- พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน. กรุงเทพฯ : ไทยควอลิตี้บุ๊คส์ (2006), 2563. 488 หน้า. ISBN 978-616-514-650-0
- ประชุมคำให้การกรุงศรีอยุธยา รวม 3 เรื่อง. กรุงเทพฯ : แสงดาว, 2553. 536 หน้า. ISBN 978-616-508-073-6