กรมพระเทพามาตย์ (กัน)

กรมพระเทพามาตย์ หรือ สมเด็จพระอัยกีเจ้า กรมพระเทพามาศ พระนามเดิม กัน เป็นพระอัครมเหสีในสมเด็จพระเพทราชา

กรมพระเทพามาตย์
สมเด็จพระอัยกีเจ้า
กรมพระเทพามาตย์
ดำรงพระยศ	พ.ศ. 2245 - พ.ศ. 2251
ถัดไป	กรมพระเทพามาตุ (พลับ)
พระอัครมเหสีกรุงศรีอยุธยา
ดำรงพระยศ	11 กรกฎาคม พ.ศ. 2231 — 6 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2246
สวรรคต	พ.ศ. 2251
พระราชสวามี	สมเด็จพระเพทราชา
พระราชบุตร	แม่อยู่หัวนางพระยา (นิ่ม)
ราชวงศ์	บ้านพลูหลวง

พระราชประวัติ

กรมพระเทพามาตย์ มีพระนามเดิมว่ากัน เป็นบาทบริจาริกาข้าหลวงเดิมในสมเด็จพระเพทราชาตั้งแต่ก่อนครองราชย์ มีพระธิดาคนหนึ่งชื่อนิ่ม เมื่อพระเพทราชารับนางกุสาวดีมาเป็นภรรยาและให้กำเนิดบุตรชาย นางกันได้เลี้ยงดูพระราชกุมารนั้น (ภายหลังพระกุมารได้ครองราชย์เป็นสมเด็จพระเจ้าสุริเยนทราธิบดี) เมื่อพระเพทราชาครองราชย์ในเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2231 จึงทรงตั้งเป็นพระอัครมเหสีฝ่ายขวา

หลังสมเด็จพระเพทราชาเสด็จสวรรคต พระองค์ออกไปตั้งตำหนักใกล้พระอารามวัดดุสิต ซึ่งเดิมเป็นของเจ้าแม่วัดดุสิตมาก่อน หลังจากนั้นพระเจ้าสุริเยนทราธิบดีทรงตั้งพระวิมาดาขึ้นเป็นกรมพระเทพามาตย์ ต่อมาในปี พ.ศ. 2245 เจ้าฟ้าเพชรและเจ้าฟ้าพรริษยาตรัสน้อย จึงร่วมกันลวงตรัสน้อยมาเข้าเฝ้าแล้วจับไปสำเร็จโทษด้วยท่อนจันทน์ แล้วรีบไปเข้าเฝ้ากรมพระเทพามาตย์ ณ วัดดุสิต เพื่อขอพึ่งพระบารมี

ในรัชสมัยสมเด็จพระที่นั่งท้ายสระ กรมพระเทพามาตย์มีพระอิสริยยศเป็นสมเด็จพระอัยกีเจ้า และสวรรคตในปีเถาะ (ราว พ.ศ. 2251) จึงมีพระราชโองการให้สร้างพระเมรุมาศ พระสงฆ์สดับปกรณ์ 10,000 รูป ตามราชประเพณี

ในวัฒนธรรมสมัยนิยม

มีนักแสดงผู้รับบท กรมพระเทพามาตย์ (กัน) ได้แก่

• ขวัญฤดี กลมกล่อม จากละครเรื่อง พรหมลิขิต (2566)

อ้างอิง

เชิงอรรถ

บรรณานุกรม

• มูลนิธิสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา. นามานุกรมพระมหากษัตริย์ไทย. กรุงเทพฯ : มูลนิธิสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา, 2554. 264 หน้า. ISBN 978-616-7308-25-8
• พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) และเอกสารอื่น. นนทบุรี : ศรีปัญญา, 2553. 800 หน้า. ISBN 978-616-7146-08-9
• พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน. กรุงเทพฯ : ไทยควอลิตี้บุ๊คส์ (2006), 2563. 488 หน้า. ISBN 978-616-514-650-0
• ประชุมคำให้การกรุงศรีอยุธยา รวม 3 เรื่อง. กรุงเทพฯ : แสงดาว, 2553. 536 หน้า. ISBN 978-616-508-073-6