กฎหมายสิบสองโต๊ะ

กฎหมายสิบสองโต๊ะ (ละติน: Leges Duodecim Tabularum หรือ Duodecim Tabulae, อังกฤษ: Law of the Twelve Tables) เป็นกฎหมายโบราณอันเป็นรากฐานของกฎหมายโรมัน กฎหมายสิบสองโต๊ะเป็นหัวใจของรัฐธรรมนูญสาธารณรัฐโรมันและแกนกลางของ "จารีตประเพณีบรรพชน" (mos maiorum)

กฎหมายสิบสองโต๊ะเป็นผลของการต่อสู้ทางสังคมอันยาวนานระหว่างแพทริเซียนกับพลีเบียน หลังการขับทาร์ควิเนียส ซูเบอร์บัส (Tarquinius Suberbus) พระมหากษัตริย์โรมพระองค์สุดท้าย สาธารณรัฐมีฝ่ายปกครอง (magistrate) เป็นผู้ปกครองตามลำดับชั้น เดิมแพทริเซียนเท่านั้นที่มีสิทธิ์เป็นฝ่ายปกครอง จึงเป็นเหตุที่พลีเบียนไม่พอใจ ในบริบทของสถานภาพอันไม่เท่าเทียมนี้ พลีเบียนต่อสู้เพื่อให้พวกตนได้รับการยินยอม โดยการขู่ว่าจะแยกตัวออก พวกเขาขู่จะออกจากนคร ซึ่งผลที่ตามมาคือ กิจกรรมของเมืองจะหยุดชะงัก เพราะพลีเบียนเป็นกำลังแรงงานของโรม หนึ่งในการยินยอมสำคัญที่สุดซึ่งพลีเบียนชนะในการต่อสู้ระหว่างชนชั้นนี้ คือ การสถาปนากฎหมายสิบสองโต๊ะ โดยสร้างสิทธิตามกระบวนการยุติธรรมพื้นฐานแก่พลเมืองโรมันทุกคน