แรงงานแฟน

แรงงานแฟน (อังกฤษ: Fan labor) คือการสร้างสรรค์ผลงานดนตรีหรือสื่อ ๆ ที่มีผู้ติดตามผลงาน (แฟน) เป็นผู้สร้างสรรค์ ซึ่งอาจรวมถึงการสร้างสรรค์งานเขียนที่เป็นเรื่องแต่ง แฟนฟิกชัน บทวิจารณ์วรรณกรรม ศิลปกรรมไม่ว่าจะใช้คอมพิวเตอร์ช่วยเหลือหรือไม่ ดนตรี หรือศิลปะประยุกต์และเครื่องแต่งกาย

แม้ว่าผู้ติดตามจะใช้เวลาอย่างมากในการสร้างสรรค์ และผลงานการสร้างสรรค์ที่เกิดจากแฟนมักใช้ความเชี่ยวชาญระดับเดียวกับที่งานต้นฉบับใช้ แฟนส่วนมากสร้างสรรค์ผลงานในฐานะมือสมัครเล่นเพื่อความบันเทิงของผู้อื่นโดยมิได้ต้องการหรือไม่หวังผลตอบแทน กลุ่มแฟนทั้งหลายเคารพในหลักเศรษฐกิจของการให้เปล่า และเกรงว่าหากมีการเรียกผลตอบแทนจากการสร้างสรรค์ของตน หลักการพื้นฐานของความสัมพันธ์ระดับผู้ติดตามจะเปลี่ยนไปอย่างเห็นได้ชัด และอาจทำให้เกิดการพุ่งเป้าในประเด็นด้านกฎหมายจากผู้ถือลิขสิทธิ์ อย่างไรก็ดีความสามารถที่แฟนเหล่านั้นใช้สามารถหาผลตอบแทนได้ และแฟนบางคนก็ได้รับเชิญให้เข้าร่วมงานผ่านทางผลงานของแฟน ๆ นี้เอง

ในปีหลัง ๆ กลุ่มสื่อต่าง ๆ เริ่มเห็นความสำคัญถึงค่าของแรงงานแฟนและผลของแรงงานแฟนต่อการพัฒนาผลิตภัณฑ์ การทำการตลาด การโฆษณา การประชาสัมพันธ์และการจัดจำหน่าย โดยใช้ประโยชน์จากกิจการของแฟนเพื่อให้เกิดการประชาสัมพันธ์อย่างได้ผลในราคาที่ถูก (เช่น โฆษณาโดริโทสในการแข่งขันซุปเปอร์โบลว์ 2007) ในขณะเดียวกันก็ส่งคำเตือนให้หยุดแก่ผู้สร้างสรรค์ผลงานมือสมัครเล่นที่มีการตั้งข้อสังเกตจากองค์กรแฟนดอม เช่น องค์การเพื่องานดัดแปลง (Organization for Transformative Works) ผู้กำกับดูแลการดัดแปลงผลงานและดูแลประเด็นทางกฎหมายของผลิตภัณฑ์ที่มาจากแฟน

ในกลุ่มย่อยของแฟนดอม เช่นจำพวกแฟนดอมของไซไฟหรือสื่อต่าง ๆ กิจกรรมของแรงงานแฟนอาจเรียกว่า "แฟนแอค" (fanac, ย่อจากคำว่ากิจกรรมของแฟน หรือ fannish activities) โดยคำนี้อาจใช้เรียกกิจกรรมที่ไม่ใช่การสร้างสรรค์ผลงานเสียทีเดียวก็ได้ เช่น จัดทำนิตยสารแฟนแนวไซไฟ (ไม่ได้ลงในเรื่องแฟนฟิกชันโดยตรง) หรือจัดตั้งและความคุมการประชุมไซไฟ หรือชมรมไซไฟต่าง ๆ