สมเด็จพระธีรญาณมุนี (ธีร์ ปุณฺณโก)

สมเด็จพระธีรญาณมุนี นามเดิม ธีร์ จันทวีระ ฉายา ปุณฺณโก เป็นสมเด็จพระราชาคณะฝ่ายมหานิกาย ได้ตำแหน่งสำคัญในคณะสงฆ์ไทย เช่น เจ้าอาวาสวัดจักรวรรดิราชาวาสวรมหาวิหาร เจ้าคณะใหญ่หนเหนือ เจ้าคณะใหญ่หนตะวันออก แม่กองงานพระธรรมทูต กรรมการมหาเถรสมาคม และอธิการบดีมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ในพระบรมราชูปถัมภ์ และเป็นผู้ถวายอนุสาสน์ในพระราชพิธีทรงผนวช พันตรี สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร ณ พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม พระบรมมหาราชวัง

สมเด็จพระธีรญาณมุนี (ธีร์ ปุณฺณโก)
ส่วนบุคคล
เกิด	5 เมษายน พ.ศ. 2440 (87 ปี 36 วัน ปี)
มรณภาพ	11 พฤษภาคม พ.ศ. 2527
นิกาย	มหานิกาย
การศึกษา	เปรียญธรรม 9 ประโยค
ตำแหน่งชั้นสูง
ที่อยู่	วัดจักรวรรดิราชาวาส กรุงเทพมหานคร
บรรพชา	5 ธันวาคม พ.ศ. 2453
อุปสมบท	8 พฤษภาคม พ.ศ. 2461
ตำแหน่ง	เจ้าอาวาสวัดจักรวรรดิราชาวาสวรมหาวิหาร เจ้าคณะใหญ่หนเหนือ เจ้าคณะใหญ่หนตะวันออก อธิการบดีมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ในพระบรมราชูปถัมภ์

ประวัติ

วัยเยาว์

สมเด็จพระธีรญาณมุนี มีนามเดิมว่า ธีร์ จันทวีระ เกิดเมื่อวันจันทร์ที่ 5 เมษายน พ.ศ. 2440 ตรงกับวันขึ้น 4 ค่ำ เดือน 5 ปีระกา ภูมิลำเนาอยู่บ้านแดง หมู่ 3 ตำบลตะคุ อำเภอปักธงชัย จังหวัดนครราชสีมา เป็นบุตรนายอ่ำ-นางอ่อน จันทวีระ ซึ่งมีอาชีพเกษตรกร

อุปสมบท

สมเด็จพระธีรญาณมุนี บรรพชาเป็นสามเณร เมื่อวันจันทร์ที่ 5 ธันวาคม พ.ศ. 2453 ณ วัดหน้าพระธาตุ จังหวัดนครราชสีมา โดยมีพระอธิการบุญเป็นพระอุปัชฌาย์ จากนั้นย้ายมาศึกษาพระปริยัติธรรมที่วัดจักรวรรดิราชาวาส กรุงเทพมหานคร แล้วอุปสมบทเป็นพระภิกษุในวันพุธที่ 8 พฤษภาคม พ.ศ. 2461 โดยมีพระมงคลทิพยมุนี (มุ้ย ปณฺฑิโต) เป็นพระอุปัชฌาย์ พระครูประสิทธิสมณการ (ต้าน) ขณะเป็นพระครูปลัด เป็นพระกรรมวาจาจารย์ และพระคุณาจารวัตร (ใช้ สุวณฺโณ) ขณะเป็นพระครูมงคลวิจิตร เป็นพระอนุสาวนาจารย์ ได้ฉายาว่า ปุณฺณโก

การศึกษา

• พ.ศ. 2457 สอบได้นักธรรมชั้นตรี
• พ.ศ. 2460 สอบได้นักธรรมชั้นโท
• พ.ศ. 2461 สอบได้เปรียญธรรม 3 ประโยค (เข้ารับพระราชทานพัดหน้านางพื้นแพรแดงประดับเลื่อม วันที่ 27 ตุลาคม พ.ศ. 2463)
• พ.ศ. 2465 สอบได้เปรียญธรรม 4 ประโยค
• พ.ศ. 2466 สอบได้เปรียญธรรม 5 ประโยค
• พ.ศ. 2467 สอบได้เปรียญธรรม 6 ประโยค (ได้รับพระราชทานพัดหน้านางพื้นแพรเหลืองปักดิ้นเลื่อม) และนักธรรมชั้นเอก
• พ.ศ. 2469 สอบได้เปรียญธรรม 7 ประโยค
• พ.ศ. 2473 สอบได้เปรียญธรรม 8 ประโยค
• พ.ศ. 2481 สอบได้เปรียญธรรม 9 ประโยค

หน้าที่การงานในคณะสงฆ์

• เจ้าอาวาสพระอารามหลวงวัดจักรวรรดิราชาวาส กรุงเทพมหานคร
• เจ้าคณะใหญ่หนเหนือ
• เจ้าคณะใหญ่หนตะวันออก
• กรรมการมหาเถรสมาคม
• อธิการบดีมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ในพระบรมราชูปถัมภ์ วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ กรุงเทพมหานคร (มหาวิทยาลัยแห่งคณะสงฆ์ไทยฝ่ายมหานิกาย)

สมณศักดิ์

• 1 มีนาคม พ.ศ. 2481 เป็นพระราชาคณะชั้นสามัญเปรียญ ที่ พระสุธีวรคุณ
• 8 มิถุนายน พ.ศ. 2490 เป็นพระราชาคณะชั้นราช ที่ พระราชสุธี ธรรมปรีชาภิมณฑ์ ปริยัติโกศล ยติคณิศร บวรสังฆาราม คามวาสี
• 4 ธันวาคม พ.ศ. 2491 เป็นพระราชาคณะชั้นเทพที่ พระเทพเมธี ศรีวิบุลนายก ตรีปิฎกธาดา มหาคณฤศร บวรสังฆาราม คามวาสี
• 5 ธันวาคม พ.ศ. 2495 เป็นพระราชาคณะชั้นธรรมที่ พระธรรมธีรราชมหามุนี ตรีปิฎกโกศล วิมลคัมภีรญาณสุนทร มหาคณิศร บวรสังฆาราม คามวาสี
• 5 ธันวาคม พ.ศ. 2506 เป็นรองสมเด็จพระราชาคณะชั้นหิรัญบัฏ ที่ พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ ญาณวิสุทธิจริยาปริณายก ตรีปิฎกคุณาลังการ ภารติวิสารพุทธปริษัทวิเนตา มหาคณิสสร บวรสังฆราม คามวาสี
• 5 ธันวาคม พ.ศ. 2515 เป็นสมเด็จพระราชาคณะชั้นสุพรรณบัฏ ที่ สมเด็จพระธีรญาณมุนี ตรีปิฎกคุณาลังการ ภารติวิสารพุทธปริษัทวิเนตา ศีลขันธสมาจารวัตรสุนทร มหาคณิสสร บวรสังฆาราม คามวาสี อรัณยวาสี

ศิษยานุศิษย์ในท่านเจ้าประคุณสมเด็จ

• สมเด็จพระมหาธีราจารย์ (ประสิทธิ์ เขมงฺกโร) เจ้าอาวาสวัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร

มรณภาพ

คืนวันพฤหัสบดีที่ 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2527 สมเด็จพระธีรญาณมุนี มีอาการเหนื่อยและหายใจไม่ปกติ จึงเข้ารับการรักษาที่โรงพยาบาลตากสินในช่วงเช้าวันศุกร์ที่ 11 พฤษภาคม แพทย์ให้นอนพักและรับน้ำเกลือที่โรงพยาบาล ในช่วงบ่ายอาการอาพาธท่านหนักขึ้น ถึงเวลา 16:45 น. ท่านก็มรณภาพด้วยภาวะหัวใจวาย 87 ปี 36 วัน

วันศุกร์ที่ 21 ธันวาคม พ.ศ. 2527 เวลา 14:20 น. เจ้าพนักงานเปลื้องเครื่องสุกำศพ แล้วเชิญบุพโพไปเผา ณ เมรุหลวงหน้าพลับพลาอิศริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส ในวันต่อมา เวลา 17:00 น. พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว (เมื่อครั้งดำรงพระราชอิสริยยศ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร) สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จฯ พร้อมด้วยสมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี และพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี กรมหมื่นสุทธนารีนาถ ไปพระราชทานเพลิงศพสมเด็จพระธีรญาณมุนี ณ เมรุหลวงหน้าพลับพลาอิศริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส

อ้างอิง

เชิงอรรถ

บรรณานุกรม

• กรมศิลปากร. เรื่องตั้งพระราชาคณะผู้ใหญ่ในกรุงรัตนโกสินทร์ เล่ม ๒. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2545. 450 หน้า. หน้า 145-148. ISBN 974-417-530-3
• พระมหาอนันต์ ชยเสโน. การศึกษางานการเผยแผ่ของสมเด็จพระธีรญาณมุนี (ธีร์ ปุณฺณกมหาเถร). กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, 2546. 184 หน้า. หน้า 161-168. ISBN 974-364-068-1 [วิทยานิพนธ์]
• สมเด็จพระธีรญาณมุนี (ธีร์ ปุณฺณโก). สมเด็จ คิด-เขียน-พูด-เทศน์. กรุงเทพฯ : เจริญรัฐการพิมพ์, 2527. 404 หน้า. หน้า [25] - [??]. [พิมพ์โดยเสด็จพระราชกุศลในการออกเมรุพระราชทานเพลิงศพ สมเด็จพระธีรญาณมุนี (ธีร์ ปุณฺณกมหาเถร) 22 ธันวาคม 2527]