วันยาร์

ตามปกรณัมของ เจ. อาร์. อาร์. โทลคีน ในชุด เดอะลอร์ดออฟเดอะริงส์ และ ซิลมาริลลิออน ชาววันยาร์ (Vanyar) เป็นชื่อชนตระกูลหนึ่งในสามตระกูลใหญ่ของพวกเอลฟ์ ที่เดินทางไปยังทวีปอามัน ต้นตระกูลผู้รวบรวมผองชนวันยาร์คือเอลฟ์ที่ตื่นขึ้นเป็นคนแรกที่ริมทะเลสาบคุยวิเอเนน นามว่า อิมิน (Imin) แต่ผู้นำของชาววันยาร์ซึ่งต่อมากลายเป็นกษัตริย์แห่งเอลฟ์ทั้งปวง คือ อิงเว (Ingwë) เขาเป็นผู้แทนของเอลฟ์หนึ่งในสามคนที่ได้ไปเยือนวาลินอร์เป็นครั้งแรกตามคำเชิญของเทพโอโรเม ก่อนที่พวกเอลฟ์จะอพยพครั้งใหญ่ออกจากคุยวิเอเนนไปยังทวีปอามัน

คำว่า วันยาร์ เป็นคำภาษาเควนยา หมายถึง "ผู้งดงาม" ชื่อดั้งเดิมของชาววันยาร์คือ มินยาร์ (Minyar) ซึ่งหมายถึง 'ตระกูลที่หนึ่งของเอลฟ์' สำหรับเอลฟ์อีกสองตระกูลใหญ่คือ ชาวโนลดอร์ และชาวเทเลริ

ชาววันยาร์มีรูปร่างสูง ผมเป็นสีทอง (ซึ่งเป็นที่มาของชื่อ วันยาร์ - ผู้งดงาม) พวกเขาพูดภาษาเควนด์ยา (Quendya) ซึ่งเป็นสำเนียงหนึ่งของภาษาเควนยา มีที่ใช้เฉพาะที่วาลินอร์เท่านั้น

ชาววันยาร์ในวาลินอร์

เมื่อแรกไปถึงอามัน ชาววันยาร์กับชาวโนลดอร์ได้ร่วมกันสร้างนครของพวกตนขึ้นในช่องเขาคาลาเคียร์ยา มีชื่อว่า นครทิริออน แต่ต่อมาพวกวันยาร์หลงใหลในแสงของทวิพฤกษาแห่งวาลินอร์ จึงพากันละทิ้งนครทิริออน ไปตั้งถิ่นฐานอยู่ที่เชิงเขาทานิเควทิล ซึ่งเป็นขุนเขาที่ตั้งพระราชฐานของเทพมานเวกับเทพีวาร์ดา ผู้โปรดปรานชาววันยาร์มาก เพราะชาววันยาร์มีจิตใจอ่อนโยน เชี่ยวชาญในการประพันธ์บทลำนำและกวี ซึ่งเป็นที่ชื่นชอบของเทพทั้งสองมากที่สุด

ชาววันยาร์ไม่เคยเดินทางกลับมามิดเดิลเอิร์ธอีกเลย นอกจากการเข้าร่วมกองทัพเทพในการยกมาปราบปรามมอร์กอธ ในสงครามแห่งความโกรธา เมื่อคราวสิ้นสุดยุคที่หนึ่ง

วงศ์วานของวันยาร์

แม้ว่าชาววันยาร์จะอยู่พ้นจากการรับรู้ของทุกผู้คนบนมิดเดิลเอิร์ธ แต่วงศ์วานของพวกเขาก็มีบทบาทอยู่ เนื่องจากได้เกี่ยวดองใกล้ชิดกับราชวงศ์ฟินเว แห่งโนลดอร์ คือพระนางอินดิส ชายาองค์ที่สองของฟินเว ผู้เป็นมารดาของฟิงโกลฟิน และ ฟินาร์ฟิน ความงดงามและอุปนิสัยอันอ่อนโยนของชาววันยาร์ได้สืบทอดต่อลงมาในสายวงศ์แห่งฟินาร์ฟินด้วย ทายาทหลายคนในตระกูลนี้มีผมสีทองอันงดงามเช่นเดียวกับชาววันยาร์ เป็นต้นว่า องค์ฟินาร์ฟินเอง หรือ ฟินร็อด ฟินดุยลัส และ กาลาเดรียล

นอกจากนี้ ขุนพลเอกผู้หนึ่งของโนลดอร์ คือ กลอร์ฟินเดล ก็มีผมสีทองอันงดงาม จนเป็นที่มาของชื่อของเขา มีความเป็นไปได้ว่า กลอร์ฟินเดลก็มีเชื้อสายของชาววันยาร์เช่นกัน การที่เขามีตำแหน่งสูงศักดิ์อยู่ในราชสำนักโนลดอร์ สืบต่อมาจนถึงยุคสมัยของเอลรอนด์ ทำให้มีบางทฤษฎีคิดว่า เขาอาจจะสืบสายมาจากพระธิดาองค์ใดองค์หนึ่งของฟินเวกับอินดิสก็ได้