รา หรือ เชื้อรา เป็นสิ่งมีชีวิตในอาณาจักรเห็ดราซึ่งโตในรูปของใยหลายเซลล์ที่เรียกว่า ไฮฟา[1][2] ในทางตรงกันข้าม ราที่สามารถเติบโตในรูปแบบของสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวจะเรียกว่า ยีสต์

รามีความหลากหลายทางชีวภาพมาก ซึ่งการเติบโตของไฮฟา ทำให้เกิดรูปร่างที่ผิดแปลก โดยเฉพาะอย่างยิ่งบนอาหาร[3] รามีโครโมโซมเพียงชุดเดียว (haploid) มีผนังเซลล์ ส่วนใหญ่ประกอบด้วยไคติน (chitin) ไม่มีคลอโรฟิลล์ ดำรงชีพแบบ saprophyte คือ หลั่งเอนไซม์ออกนอกเซลล์ เพื่อย่อยสลายสารอินทรีย์ที่มีโมเลกุลขนาดใหญ่และซับซ้อนให้ได้เป็นโมเลกุลที่เล็กที่สุดแล้วจึงดูดซับเข้าไปภายในเซลล์

ราถูกจัดให้เป็นจุลินทรีย์ และไม่ถูกจำแนกออกไปยังอีกกลุ่มหนึ่ง แต่สามารถพบได้ในส่วนไซโกไมโคตาและอาสโกไมโคตา ในอดีต ราถูกจัดให้อยู่ภายในกลุ่มดิวเทอโรไมโคตา[4]

รา​อยู่​ใน​อาณาจักร​เห็ด​รา (Fungi kingdom) ซึ่ง​มี​มาก​กว่า 100,000 ชนิด รวม​ถึง​รา​ที่​ทำ​ให้​เกิด​โรค​รา​น้ำ​ค้าง, เห็ด​ชนิด​ต่าง ๆ, รา​ที่​ทำ​ให้​เกิด​โรค​ราสนิม​ใน​พืช, และ​ยีสต์. มี​เชื้อ​รา​เพียง 100 ชนิด​เท่า​นั้น​ที่​ทราบ​กัน​ว่า​เป็น​สาเหตุ​ของ​โรค​ที่​เกิด​กับ​คน​และ​สัตว์. ส่วน​รา​อื่น ๆ อีก​หลาย​ชนิด​มี​บทบาท​สำคัญ​ใน​ห่วง​โซ่​อาหาร นั่น​คือ​ทำ​หน้า​ที่​ย่อย​สลาย​สิ่ง​มี​ชีวิต​ที่​ตาย​แล้ว​และ​โดย​วิธี​นั้น​สาร​ประกอบ​ที่​จำเป็น​จึง​ถูก​นำ​กลับ​มา​ให้​พืช​ใช้​ได้​อีก. นอก​จาก​นี้ รา​กับ​พืช​ยัง​มี​ความ​สัมพันธ์​แบบ​พึ่ง​พา​อาศัย​กัน โดย​ช่วย​พืช​ดูด​ซึม​สาร​อาหาร​จาก​ดิน. และ​รา​บาง​ชนิด​เป็น​ปรสิต.

จุด​เริ่ม​ต้น​วงจร​ชีวิต​ของ​รา​เกิด​จาก​สปอร์​หนึ่ง​สปอร์​ที่​เล็ก​มาก​จน​มอง​ด้วย​ตา​เปล่า​ไม่​เห็น ปลิว​ล่อง​ลอย​ไป​กับ​สาย​ลม. ถ้า​สปอร์​ตก​ลง​บน​แหล่ง​อาหาร​ที่​เหมาะ​สม​รวม​ทั้ง​มี​องค์​ประกอบ​อื่น ๆ ด้วย เช่น มี​อุณหภูมิ​และ​ความ​ชื้น​พอ​เหมาะ สปอร์​จะ​งอก​เป็น​เซลล์​ที่​มี​ลักษณะ​คล้าย​เส้น​ด้าย​ซึ่ง​เรียก​ว่า ใย​รา (hyphae). ใย​รา​จะ​รวม​กลุ่ม​กัน​เป็น​ก้อน​ฟู ๆ ที่​เรียก​ว่า​กลุ่ม​ใย​รา (mycelium) ซึ่ง​สามารถ​มอง​เห็น​ได้​ด้วย​ตา​เปล่า. รา​อาจ​มี​ลักษณะ​คล้าย​คราบ​สกปรก​หรือ​รอย​เปื้อน เช่น รา​ที่​ขึ้น​ตาม​ปูน​ยา​แนว​กระเบื้อง​ใน​ห้อง​น้ำ.

รา​ขยาย​พันธุ์​เก่ง​มาก. รา​ธรรมดา ๆ ที่​ขึ้น​บน​ขนมปัง​ไรโซปัส สโตโลนิเฟอร์ (Rhizopus stolonifer) มี​ลักษณะ​เป็น​จุด​สี​ดำ​เล็ก ๆ ซึ่ง​ก็​คือ​อับสปอร์. จุด​สี​ดำ​แค่​หนึ่ง​จุด​มี​สปอร์​มาก​กว่า 50,000 สปอร์ แต่​ละ​สปอร์​สามารถ​สร้าง​สปอร์​ใหม่​ได้​หลาย​ร้อย​ล้าน​สปอร์​ภาย​ใน​เวลา​ไม่​กี่​วัน! ถ้า​มี​สภาพ​แวด​ล้อม​ที่​เหมาะ​สม ก็​ง่าย​มาก​ที่​รา​จะ​ขึ้น​บน​หนังสือ, รอง​เท้า​บูต, หรือ​กระดาษ​บุ​ผนัง​เหมือน​กับ​ที่​มัน​ขึ้น​บน​ขอน​ไม้​ใน​ป่า.

รา “กิน” อาหาร​อย่าง​ไร? ไม่​เหมือน​สัตว์​และ​มนุษย์​ซึ่ง​จะ​กิน​ก่อน​แล้ว​ค่อย​ดูด​ซึม​สาร​อาหาร​โดย​อาศัย​ระบบ​ย่อย​อาหาร แต่​รา​มัก​จะ​ใช้​วิธี​กลับ​กัน. เมื่อ​โมเลกุล​ของ​สิ่ง​มี​ชีวิต​มี​ขนาด​ใหญ่​หรือ​ซับซ้อน​เกิน​กว่า​จะ​กิน​เข้า​ไป​ได้ รา​จะ​ค่อย ๆ ปล่อย​น้ำ​ย่อย​ออก​มา​เพื่อ​ย่อย​โมเลกุล​ให้​มี​ขนาด​เล็ก​ลง​แล้ว​ก็​ดูด​ซึม​สาร​อาหาร​เข้า​ไป. นอก​จาก​นั้น เนื่อง​จาก​รา​ไม่​สามารถ​ออก​หา​อาหาร​เอง​ได้ มัน​จึง​ต้อง​อาศัย​อยู่​ใน​อาหาร.

รา​สามารถ​ผลิต​สาร​พิษ​เรียก​ว่า สาร​พิษ​จาก​รา (mycotoxin) ซึ่ง​อาจ​ทำ​ให้​เกิด​ปฏิกิริยา​ที่​เป็น​อันตราย​ต่อ​มนุษย์​และ​สัตว์. สาร​พิษ​ดัง​กล่าว​อาจ​มี​ผล​ต่อ​เรา​หาก​หายใจ​เข้า​ไป, กลืน, หรือ​สัมผัส​กับ​ผิวหนัง​โดย​ตรง. แต่​รา​ก็​ไม่​ได้​เป็น​อันตราย​เสมอ​ไป เพราะ​รา​บาง​ชนิด​มี​ประโยชน์​มาก.

อ้างอิง แก้

  1. Moore D; Robson GD; Trinci APJ (editors). (2011). 21st Century Guidebook to Fungi (1st ed.). Cambridge University Press. ISBN 978-0521186957. {{cite book}}: |author= มีชื่อเรียกทั่วไป (help)CS1 maint: multiple names: authors list (ลิงก์)
  2. Madigan M; Martinko J (editors). (2005). Brock Biology of Microorganisms (11th ed.). Prentice Hall. ISBN 0-13-144329-1. OCLC 57001814. {{cite book}}: |author= มีชื่อเรียกทั่วไป (help)CS1 maint: multiple names: authors list (ลิงก์)
  3. Morgan, Mike. "Moulds". Microscopy UK. สืบค้นเมื่อ 26 June 2012.
  4. Hibbett DS, Binder M, Bischoff JF, Blackwell M, Cannon PF, Eriksson OE, และคณะ (2007). "A higher level phylogenetic classification of the Fungi" (PDF). Mycological Research. 111 (5): 509–547. doi:10.1016/j.mycres.2007.03.004. PMID 17572334. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2009-03-26. สืบค้นเมื่อ 2016-12-02.