พระยาวิชยาธิบดี (แบน บุนนาค)

พระยาวิชยาธิบดี (แบน) บุนนาค เป็นบุตร พระยาอรรคราชนารถภักดี (หวาด บุนนาค) กับคุณหญิงบัว ต.จ. (สกุลเดิม สมบัติศิริ) เป็นน้องร่วมบิดามารดากับ พระยาเดชานุชิต (หนา บุนนาค) เข้ารับราชการในสมัยรัชกาลที่ 5 ได้รับตำแหน่งเป็นพระเทพสงคราม ตำแหน่งรักษาราชการ ผู้ว่าราชการจังหวัดจันทบุรี และอยู่ในตำแหน่งนี้ 12 ปี ตั้งแต่ พ.ศ. 2436 - 2447 ระหว่างที่ประเทศฝรั่งเศสยึดครองจังหวัดจันทบุรี ได้ทำหน้าที่เป็นผู้รักษาบ้านเมืองในเวลาคับขันได้อย่างเรียบร้อย ครั้นเมื่อฝรั่งเศสถอนทหารออกไปจากจันทบุรีแล้ว ในปี พ.ศ. 2449 โปรดเกล้าฯ ให้รวมจังหวัดจันทบุรี จังหวัดระยอง และขลุง เป็นมณฑลจันทบุรี และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระยาวิชยาธิบดีเป็นสมุหเทศาภิบาลมณฑลจันทบุรีคนแรก พระยาวิชยาธิบดีเคยได้รับยศเป็นพระพิพิธภักดี กองส่วยวังหน้า ในสมัยรัชกาลที่ 5 ต่อมาได้เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็นพระกำแหงฤทธิรงค์ ปลัดเมืองจันทบุรี และพระเทพสงคราม รักษาราชการเมืองจันทบุรีแทนผู้เป็นบิดาที่ย้ายไปรับราชการที่ กระทรวงการต่างประเทศ ต่อมาในวันที่ 19 กันยายน พ.ศ. 2443 ท่านได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็น พระยาวิชยาธิบดี ถือศักดินา 3000

พระยาวิชยาธิบดี (แบน) บุนนาค เป็นหลานของ สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ และ สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) ซึ่งสมรสกับ ท่านผู้หญิง กลิ่น บุนนาคพระยาวิชยาธิบดี เข้ารับราชการในสมัยรัชกาลที่ 5 ได้รับตำแหน่งเป็นพระเทพสงคราม ตำแหน่งรักษาราชการ ผู้ว่าราชการจังหวัดจันทบุรี และอยู่ในตำแหน่งนี้ 12 ปี ตั้งแต่ พ.ศ. 2436 - 2447 ระหว่างที่ประเทศฝรั่งเศสยึดครองจังหวัดจันทบุรี ได้ทำหน้าที่เป็นผู้รักษาบ้านเมืองในเวลาคับขันได้อย่างเรียบร้อย ครั้นเมื่อฝรั่งเศสถอนทหารออกไปจากจันทบุรีแล้ว ในปี พ.ศ. 2449 โปรดเกล้าฯ ให้รวมจังหวัดจันทบุรี จังหวัดระยอง และขลุง เป็นมณฑลจันทบุรี และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระยาวิชยาธิบดี เป็นสมุหเทศาภิบาลมณฑลจันทบุรีคนแรก

ตระกูล

พี่น้องร่วมบิดา

พระยาราชนารถภักดี (หวาด บุนนาค) มี น้องชายชื่อ ตาด บุนนาค ทั้ง 2 เป็นบุตรของ พระยาอภัยสงคราม (นกยูง บุนนาค)

พี่น้องร่วมเชื้อสายเดียวกัน

บุตร - ธิดา 11 คน ได้แก่ พระยาเดชานุชิต (หนา) พระยาวิชยาธิบดี (แบน) พระเทพสงคราม (โต) พระยาศรีธรรมศกราช (ปิ๋ว) พระยาวิสุทธิราชรังสรรค์ (ใหญ่) และหลวงวินิตนราการ (เล็ก) เป็นต้น มีธิดาชื่อ จำเริญ เป็นภรรยาหม่อมราชวงศ์สุวพรรณ สนิทวงศ์ และธิดาชื่อ ผัน เป็นภรรยาพระยาวิสูตรสาครดิษฐ์ (เทียน ประทีปะเสน)

ด้านครอบครัว

และพระยาวิชยาธิบดี (แบน บุนนาค) มีภรรยา 2 ท่าน และมีบุตรธิดาหลายท่าน ดังนี้

1. ภรรยา ชื่อ สิทธิ์ (สกุลเดิม เอครพานิช) มีธิดาชื่อ คุณหญิงเริ่ม เป็นภรรยาพระยาฤๅไชย หม่อมหลวง เจริญ อิศรางกูรฯ
2. ภรรยาชื่อ คุณหญิงพร้อม (เอครพานิช) มีบุตรชื่อ รองอำมาตย์โทภุชงค์ บุนนาค และไพบูลย์ บุนนาค

• สายเจ้าคุณพระราชพันธ์นวลชั้นที่ 7 ได้แก่ รองอำมาตย์โท ภุชงค์ บุนนาค
• มีหลานปู่ชื่อพลตำรวจโท สวัสดี บุนนาค และพลตำรวจโท สวัสดี บุนนาค สมรสกับนางนพรัตน์ (สกุลเดิม สมบูรณ์ทรัพย์) มีธิดา 3 ท่าน ได้แก่

1. วิภาดา (บุนนาค) อิศระ สมรสกับ พ.อ.วุฒิไชย อิศระ มีธิดาชื่อน.ส.วาสิตา อิศระ
2. ลลนา บุนนาค
3. วลาลี บุนนาค

ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ 59

• งานพระราชทานเพลิงศพ เจ้าจอมมารดาโหมด ในรัชกาลที่5 และอำมาตย์ตรี วิชยาธิบดี (แบน บุนนาค)

ด้านการปกครอง

• ในรัชกาลที่ 5 ได้เป็นพระเทพสงคราม ตำแหน่งรักษาราชการ ผู้ว่าราชการจังหวัดจันทบุรี และอยู่ในตำแหน่งนี้ 12 ปี ตั้งแต่ พ.ศ. 2436 - 2447
• พ.ศ. 2449 พระยาวิชยาธิบดี เป็นสมุหเทศาภิบาลมลฑลจันทบุรีคนแรก

แหล่งข้อมูลอื่น

• http://www.bunnag.in.th/prarajpannuang047.html เก็บถาวร 2009-05-25 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน