ปฏิกิริยาแทนที่คู่ซึ่งกันและกัน

ปฏิกิริยาแทนที่คู่ซึ่งกันและกัน (อังกฤษ: double displacement reaction) หรือ แทนที่คู่ หรือ เมต้าทีสีส (metathesis) หรือปฏิกิริยาแลกเปลี่ยนไอออน คือ การที่สารประกอบสองตัวแลกเปลี่ยนไอออนซึ่งกันและกันแล้วเกิดเป็นสารประกอบใหม่สองตัวขึ้นมาแทนที่ สามารถเขียนเป็นสมการได้ดังนี้

กค + ขง → กง + ขค

ตัวอย่างปฏิกิริยาเคมีจริงเป็นดังนี้

2NaCl_(aq) + CuSO_4(aq) → Na₂SO_4(aq) + CuCl_2(solid)

CaCl_2(aq) + 2AgNO_3(aq) → Ca(NO₃)_2(aq) + 2AgCl_(solid)

สารประกอบที่เกิดจากปฏิกิริยาเคมีดังกล่าวบางตัวอาจตกตะกอน ก๊าซที่ไม่ละลายในสารละลายนั้นหรืออาจจะเกิดเป็นโมเลกุลของน้ำก็ได้ ปฏิกิริยาทำให้เป็นกลางอาจจะเป็นกรณีพิเศษสำหรับปฏิกิริยาแทนที่คู่ซึ่งกันและกันคือจำนวนของกรดจะต้องเท่ากับจำนวนของด่างแล้วเกิดเป็นเกลือและน้ำขึ้นดังตัวอย่างข้างล่างนี้

HCl_(aq) + NaOH_(aq) → NaCl_(aq) + H₂O_(liquid)

ชนิด

ปฏิกิริยาเคมีในสารอนินทรีย์มีด้วยกัน 4 ชนิดคือ:

1. ปฏิกิริยารวมตัว (combination reaction)
2. ปฏิกิริยาแตกตัว (decomposition reaction)
3. ปฏิกิริยาแทนที่ตำแหน่งเดียว (single displacement reaction)
4. ปฏิกิริยาแทนที่คู่ซึ่งกันและกัน (double displacement reaction)