นาฏยศาลา หุ่นละครเล็ก

โจหลุยส์ หรือ นาฏยศาลา หุ่นละครเล็ก เป็นคณะการแสดงละครเล็ก หรือ หุ่นกระบอกของครูสาคร ยังเขียวสด หรือ "โจหลุยส์" และครอบครัว ได้จัดให้มีการแสดงต่อสาธารณะครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ. 2528 เพื่อเป็นการอนุรักษ์ศิลปะการแสดงและการทำหุ่นของไทย สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ พระราชทานชื่อโรงละครโจหลุยส์ว่า “นาฏยศาลา หุ่นละครเล็ก” และได้ทรงเป็นองค์อุปถัมภ์ "มูลนิธินาฏยศาลา หุ่นละครเล็ก"

ประวัติ

หุ่นละครเล็กคณะโจหลุยส์

หุ่นละครเล็กของคณะโจหลุยส์เป็นหุ่นเชิดแต่งเครื่องอย่างโขนขนาด 50 ซม. เชิดหุ่นละครประสานท่าทางไปพร้อมกันโดยใช้คนเชิด 3 คนที่บริเวณลำตัวและแขนขวา แขนซ้าย และเท้า ถือกำเนิดขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2441 รัชกาลพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว สืบทอดมาจากครูแกร ศัพทวนิช ซึ่งได้แบบมาจากหุ่นจีนในวังของกรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ เป็นหุ่นละครเล็กคณะเดียวที่มีแสดงตั้งแต่รุ่นบรรพบุรุษของครูสาคร ยังเขียวสด ซึ่งแต่เดิมทำหัวโขนในชุมชนสะพานไม้ สืบทอดต่อกันมาจนถึงปัจจุบัน สมัยแรกแสดงเชิดหุ่นเฉพาะเรื่องรามเกียรติ์ นิยมแสดงตอนหนุมานจับนางเบญจกาย

เมื่อ พ.ศ. 2528 หุ่นละครเล็กมีสภาพชำรุดของครูแกร ศัพทวนิช จำนวน 30 ตัว ซึ่งถูกมอบให้กับครูสาคร ยังเขียวสด ในฐานะศิษย์รุ่นหลานให้เก็บรักษาแต่ไม่ได้มีการเชิดหุ่น ต่อมาครูสาครจึงตัดสินใจทำหุ่นละครเล็กขึ้นมาอีกครั้งหลังจากหุ่นละครเล็กเกือบสูญหายไปกว่า 50 ปีโดยทำพิธีบูชาพ่อครูแกรเจ้าของหุ่นซึ่งเป็นผู้ให้กําเนิดหุ่นละครเล็กเพื่อขออนุญาตจัดทำหุ่นเพิ่มเติม และได้แสดงหุ่นเชิดครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2528 ในงานเทศกาล เที่ยวเมืองไทยและเสริมสร้างเอกลักษณ์ไทย ที่สวนอัมพร กรุงเทพมหานคร ภายใต้ชื่อ คณะสาครนาฏศิลป์

เมื่อ พ.ศ. 2542 เดือนพฤษภาคม บ้านของคณะโจหลุยส์เกิดเพลิงไหม้ทำให้หุ่นละครเล็กของเดิมเสียหายถึง 50 ตัว สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ กระทรวงวัฒนธรรม และผู้มีจิตศรัทธาได้ร่วมบริจาคทุนทรัพย์เพื่อฟื้นฟูหุ่นละครเล็กขึ้นมาใหม่

เมื่อ พ.ศ. 2551 คณะนาฏยศาลา หุ่นละครเล็กโจหลุยส์ พร้อมด้วยคณะหุ่นสายเสมาได้เป็นตัวแทนของประเทศไทยไปร่วมงานประกวดหุ่นโลก (World Festival of Art 2008) ระหว่างวันที่ 2-8 มิถุนายน ณ กรุงปราก ประเทศเช็กเกีย โดยหุ่นละครเล็กโจหลุยส์ส่งการแสดงชุด กําเนิดพระคเณศ ควบคุมการแสดงโดย นายพิสูตร ยังเขียวสด เข้าร่วมแข่งขันจนได้รับรางวัลชนะเลิศสูงสุด สาขาการแสดงทางวัฒนธรรมยอดเยี่ยม (The Best Performance Award) เป็นครั้งที่ 2 จากจำนวนผู้เข้าร่วมแข่งขัน 25 คณะจากประเทศทั่วโลก 17 ประเทศ ส่วนคณะหุ่นสายเสมาได้รับรางวัลพิเศษสาขาสร้างสรรค์ทางวรรณกรรมยอดเยี่ยม (Most Poetic Creation)

ที่มาของชื่อ โจหลุยส์ มาจากชื่อสมัยเด็กของครูสาคร ยังเขียวสด ซึ่งขณะนั้นล้มป่วยหนัก บิดามารดาจึงยกให้เป็นลูกพระตั้งชื่อให้ว่า หลิว เป็นการแก้เคล็ด หลังจากนั้นได้ฝึกหัดโขน ละคร และลิเก จนเติบโตจึงได้ออกแสดงตระเวนไปกับบิดาซึ่งครูสาครนิยมแสดงเป็นตัวตลก และมีการเรียกชื่อเพี้ยนจาก "หลิว" เป็น "หลุยส์" ต่อมามีผู้มาเติมเป็น "โจหลุยส์" เหมือนชื่อนักมวยแชมป์โลกในขณะนั้น ต่อมาครูสาครได้นำชื่อ โจหลุยส์ มาตั้งเป็นชื่อโรงละครที่เป็นคณะแสดงหุ่นละครกับสมาชิกครอบครัวว่า โจหลุยส์เธียเตอร์ และเปลี่ยนชื่อคณะเป็น นาฏยศาลา หุ่นละครเล็ก เมื่อวันที่ 6 พฤศจิกายน พ.ศ. 2547 พระราชทานโดยสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์

โรงละครของคณะโจหลุยส์ (โจหลุยส์เธียเตอร์) เดิมตั้งอยู่ในบริเวณสวนลุมไนท์บาซาร์ โดยประสบปัญหาด้านการเงินอยู่หลายครั้ง แต่ก็ได้รับการอนุเคราะห์จากชาวไทยที่มีจิตใจอนุรักษ์บริจาคเงินช่วยเหลือ และเข้าชมการแสดงจนสามารถรอดพ้นวิกฤตมาได้ทุก ๆ ครั้ง และหุ่นละครเล็กได้รับรางวัลชนะเลิศการแสดงชุดประกวดหุ่นโลก เมื่อวันที่ 26-28 พฤษภาคม พ.ศ.2549

หลังจากสวนลุมไนท์บาซาร์ หมดสัญญาเช่า คณะโจหลุยส์ได้รับความอนุเคราะห์จาก มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ประสานมิตร ให้เปิดการแสดงและถ่ายทอดความรู้ให้นักศึกษาในรายวิชาของคณะศิลปกรรมศาสตร์ ต่อมาทางคณะได้ย้ายโรงละครถาวรไปยังเอเชียทีค เดอะริเวอร์ฟรอนต์ ถนนเจริญกรุง

รางวัล

• พ.ศ. 2549 - รางวัลการแสดงทางวัฒนธรรมยอดเยี่ยม (The Best Traditional Performance)
• 8 มิถุนายน พ.ศ. 2551 - รางวัลการแสดงยอดเยี่ยม (The Best Performance Award) สาขาการแสดงทางวัฒนธรรม (ครั้งที่ 2) การแสดงชุด กําเนิดพระคเณศ งานประกวดหุ่นโลก (World Festival of Art 2008) กรุงปราก ประเทศเช็กเกีย

อ้างอิง

เชิงอรรถ

แหล่งข้อมูลอื่น

• เว็บไซต์โจหลุยส์เธียเตอร์